اثر نوسان مادن andndash;جولیان (MJO) بر تغییرات تبخیر و تعرق مرجع در مناطق جنوبی ایران

Abstract

گاهی بی هنجاری های متناوب فشار و الگو های گردش جوی اثرات خود را بر موقعیتی فراتر از محل وقوع اولیه تحمیل می کنند. این گونه اغتشاش جوی به andlaquo;پیوند از دورandraquo; معروف است. نوسانات مادن- جولیان (MJO) یک الگوی پیوند از دور و شکل غالب تغییر پذیری زیر فصل مناطق حاره و فوق حاره می باشد که در سامانه گردش جو- اقیانوس نقش مهمی را ایفا می کند .ثابت شده است که این پدیده می تواند در مقیاس زمانی درون فصلی بر الگو های میدان باد و بارش در منطقه جنوب غرب آسیا (ایران، افغانستان و پاکستان) تأثیر بگذارد. از آنجایی که تغییر اقلیم موجب تغییر متغیر های هواشناسی می شود، مقدار تبخیر و تعرق مرجع تغییر یافته و در حالت کلی نیاز آبی گیاه تغییر خواهد کرد. با توجه به مشکل کمبود آب در کشور و اهمیت تبخیر و تعرق در بخش کشاورزی، در این پژوهش اثر فاز های مختلف MJO بر تبخیر و تعرق مرجع در برخی از مناطق جنوبی کشور طی دوره ی آماری 1358 الی 1387 مورد ارزیابی قرار گرفت. در این تحقیق ابتدا مقادیر تبخیر و تعرق مرجع (ET0) برای ایستگاه های مورد مطالعه با استفاده از داده های هواشناسی تحت نرم افزار REF-ET با روش پنمن مانتیث فائوandndash;56 محاسبه شد. زوج آماری ET0 و MJO بر اساس تعریف ویلر و هندون برای هر ایستگاه در فاز ها و ماه های مختلف تشکیل شد. با استفاده از ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن، رگرسیون خطی و روش گزینش پیش رونده، تأثیر شاخص MJO بر ET0 در ایستگاه ها و فاز های هشت گانه MJO مورد آزمون و بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی ازتأثیر معنی دار فاز های هشت گانه MJO روی ET0 در ایستگاه های مورد مطالعه بود. بیشترین تعداد همبستگی معنی دار در ایستگاه بندرلنگه اتفاق افتاد. همچنین در فاز هایی که هسته فعال MJO از لحاظ مکانی در غرب ایران قرار داشت، تأثیر گذاری بیشتری روی تبخیر و تعرق ملاحظه شد. در این راستا فاز های 1 و 8 دارای بیشترین درصد همبستگی معنی دار با ET0 بودند. بیشترین تأثیر معنی دار MJO روی ET0 در ماه ژوئیه و کمترین تأثیر در ماه مارس مشاهده شد.