پاسخ گیاه اسفناج (Spinacia oleracea) به شکل‌های شیمیایی آهن در خاک آهکی تیمار شده با لجن فاضلاب

Abstract

<strong>افزودن لجن فاضلاب به خاک سبب افزایش ماده آلی خاک می­شود، که ضمن بهبود ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک می­تواند در تأمین بخشی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه موثر باشد. هدف از این پژوهش، تعیین توزیع شکل­های مختلف آهن و ارزیابی زیست فراهمی آن برای اسفناج در یک خاک آهکی تیمار شده با لجن فاضلاب با استفاده از روش عصاره­گیری دنباله­ای بود. بدین منظور، آزمایشی به صورت گلدانی با شش سطح لجن (صفر، 5/22، 45، 90، 180 و 360 تن در هکتار) بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار به صورت 24 گلدان 7 کیلوگرمی به مدت 90 روز با کشت گیاه اسفناج (<em>Spinacia oleracea</em>) در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا گردید. نتایج نشان داد بیشترین مقدار وزن خشک با میانگین 89/5 گرم در گلدان و جذب آهن با میانگین 46/767 میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک در تیمار 90 تن لجن در هکتار بدست آمد. هرچند کاربرد لجن در سطوح بالا نظیر 180 و 360 تن در هکتار، کاهشی معادل 28/4 و 125 درصد در میزان جذب آهن نسبت به تیمار 90 تن در هکتار داشت. ترتیب شکل­های شیمیایی آهن در خاک شاهد و خاک تیمار شده با لجن فاضلاب به صورت آهن تبادلی< آهن کربناتی< آهن آلی< متصل­به اکسیدهای آهن و منگنز< آهن باقی­مانده بود. نتایج همچنین نشان داد مقدار آهن قابل عصاره­گیری با DTPA با کاربرد لجن فاضلاب افزایش یافت. از بین شکل­های آهن، آهن قابل استفاده با DTPA ، آهن تبادلی و آهن متصل به بخش آلی با غلظت آهن در گیاه اسفناج همبستگی مثبت و معنی­داری داشتند که نشان می­دهد این شکل­های آهن در تغذیه اسفناج نقش به سزایی دارند. به طور کلی می­توان نتیجه گرفت که کاربرد لجن فاضلاب در مقادیر بالا 180 و 360 تن در هکتار با تأثیر بر برهم خوردن تعادل C/N و افزایش شوری خاک باعث کاهش وزن خشک و قابلیت جذب آهن در گیاه اسفناج شد. </strong>