اخلاق جنسیتی از منظر اسلام و رابطه آن با نسبیت اخلاقی

Abstract

یکی از مسائل نوپدید در تحقیقات تفسیری و حدیثی معاصر، بازخوانی اخلاق اسلامی از جنبۀ «جنسیت» و استناد «اخلاق جنسیتی» به منابع وحیانی اسلام است. مسئلۀ اصلی این نوشتار، در گام نخست، اثبات اصل گزاره­های اخلاقی خطاب به یکی از دو جنس انسانی در آیات و روایات و در گام دوم، یافتن مبانی و مبادی استنباط اخلاق جنسیتی از معارف وحیانی اسلام و ابطال اشکال نسبیت اخلاقی دربارۀ آن است. براساس یافته‌های این تحقیق، وجود گزاره­های اخلاق جنسیتی در آیات و روایات انکارناپذیر است و تناظر دو مبنای قرآنی «زوجیت» و «تطابق نظام تشریع و نظام تکوین»، بستر نفس­الامریِ صدور این گزاره­ها را از جانب شارع مقدس نمایان می­سازد. در نهایت، بعد از پاسخ‌دادن به اشکال نسبی‌شدن احکام اخلاقی در صورت پذیرش «اخلاق جنسیتی» در اسلام، این نتیجه حاصل شد که ادعای اطلاق کامل گزاره­های اخلاقی به دو جنس انسانی در شریعت اسلامی، قابل‌استناد به منابع دینی نیست. بدین ترتیب، در استنباط گزاره­های اخلاقی اسلام در نظام خانواده، توجه به بُعد جنسیتی زن و مرد، امری ضروری است و در بعضی موارد موجب تفاوت یا تعارض احکام اخلاقی زنانه و مردانه می‌شود. روش این پژوهش، ترکیبی از رویکردهای درون­دینی و برون­دینی است.