درآمدی مقایسه‏ ای بر نظریه های شاهی آرمانی ایران باستان و حکومت اسلامی ایران معاصر

Abstract

برخی از مستشرقین اندیشه امامت شیعی را ناشی از علاقه باستانی ایرانیان به تفکّر شاهی آرمانی دانسته و برآمدن سلاطین ایرانی در چارچوب خلافت اسلامی را در راستای همین نگاه اقتدارگرایانه و ظلّ‌اللّهی ایرانیان به فرمانروایان ارزیابی کرده‌اند. همچنین نویسندگانی نیز پس از انقلاب از سنخیت نظریه حکومت شیعی معاصر (ولایت‌فقیه) با نظریه سیاسی شاهنشاهی سخن گفته‌اند و در نتیجه ولایت‌فقیه را نوعی بازتولید حکومت پادشاهی در قامت اسلامی معرفی کرده‌اند. <br />از‌آنجا‌که همگونی دو نظام سیاسی ریشه در سازگاری تئوریک آنها با هم دارد، لذا برای سنجش مدعیات بالا به این پرسش پرداخته‌ایم که رابطه‌ی آن نظریه‌ی سنّتی پادشاهی (شاهی آرمانی) با این نظریه‌ی جدید حکومت اسلامی (ولایت فقیه) چیست؟ در پاسخ با استفاده از روش تحقیق اسنادی و براساس چارچوب اندیشه-شناختی جان مارو، این دو سامان فکری در چهار محور امر سیاسی (اهداف، مرجعیت، تحدید و اعتراض) کالبدشکافی و مقایسه شده‌اند. نتیجه‌ی حاصل‌شده این است که با وجود تفاوت‌های آشکار و اساسی میان دو الگوی حکومتی در هر چهار محور پژوهش، شباهت و اتحاد بین آنها چه در ساحت نظر و چه در عرصه تاریخ وجه منطقی ندارد.