مبانی و اصول حقوق شهروندی در اندیشه امام خمینی(س) و تفاوتهای آن با حقوق شهروندی در غرب

Abstract

حقوق شهروندی مجموعه‌ای از حقوق قانونی و مدنی است که در چهارچوب قانون اساسی کشورهای مردم‌سالار تعریف می‌شود و بنیان‌های کافی را برای همبستگی ملی، فرای قومیت، نژاد و جنسیت فراهم می‌کند. این نگرش به حقوق شهروندی در مبانی نظری دین مبین اسلام و سیره ی نبوی و ائمه هدی در رابطه‌ی حق و تکلیف به خوبی ترجمان یافته است. پس از انقلاب اسلامی و تدوین قانون اساسی، حقوق شهروندی در ایران بازتعریفی دینی و اجتماعی پیدا کرد. این پژوهش بر اساس روش کتابخانه‌ای و اسنادی و با استفاده از روش‌های تفسیری زمینه‌مند به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال می‌باشد که «حقوق شهروندی در اندیشه‌های امام خمینی بر چه اصولی شکل گرفته است و چه تفاوتی با حقوق شهروندی در غرب دارد؟». نتایج به‌دست آمده بیانگر آن است که شکل‌گیری حقوق شهروندی در اندیشه امام برگرفته از مسئله حق و تکلیف در دین مبین اسلام می‌باشد. همچنین امام معتقد به نظام ولایی تحت ولایت فقیه است که مردم در این نظام از اهمیت فوق‎العاده‌ی تأسیسی، مشارکتی و نظارتی برخوردار هستند. همچنین در چهار مولفه‌ی آزادی‌های سیاسی ـ اجتماعی و مشارکت سیاسی، زنان، اقلیت‌های دینی و نژادی و شهروندی سطحی و عمیق تفاوت‌های اندیشه‌ی امام خمینی و غرب در خصوص شهروندی مورد بررسی قرار گرفته است. اما به‌طور کلی توجه به اخلاق و ارزش‌های متعالی انسانی علاوه بر ویژگی‌های مادی را می‌توان از تفاوت‌های حقوق شهروندی در اندیشه ی امام با غرب برشمرد.