بررسی منابع انتشار عناصر معلق در هوای شهر کرمانشاه

Abstract

ذرات­معلق اتمسفری نقش مهمی در تعدیل و تغییر اقلیم، چرخه­های هیدرولوژیکی، شیمی اتمسفر، چرخه­های بیوژئوشیمیایی و بهداشت عمومی دارند. هدف این مطالعه، بررسی منشأ ذرات­معلق در اتمسفر کرمانشاه می­باشد. غلظت 20 عنصر (پتاسیم، سدیم، کلسیم، فسفر، مس، نیکل، سرب، کادمیم، سلنیوم، روی، آهن، منیزیم، بور، کروم، کبالت، آرسنیک، مولیبدن، وانادیم، آلومینیوم، منگنز) برای 55 نمونه خاک و 41 نمونه ذرات­معلق بوسیله دستگاه ICP آنالیز شد. منشأ ذرات­معلق با استفاده از روش­های تحلیل عاملی، تحلیل خط سیر توده هوای معکوس، فاکتور غنی‌سازی و نسبت آلومینیوم به روی شناسایی شدند. کلسیم حداکثر غلظت (ppb 84600) و سرب حداقل غلظت (ppb95/8) را در نمونه­های ذرات معلق و کلسیم حداکثر غلظت ppb) 2074800)، مولیبدن حداقل غلظت (ppb 8/3) را در نمونه­های خاک دارا بودند. نتایج نشان داد که مقادیر فاکتور غنی­سازی عناصر بور، روی و مولیبدن خیلی بالا در گسترۀ بین 31 تا 29/507 و عناصر مس، سرب، کادمیم، نیکل، وانادیم و کروم در گسترۀ بین 1 تا 10 و عناصر آهن، پتاسیم، کلسیم، سلنیوم، آرسنیک، کبالت، فسفر، منیزیم و سدیم دارای میزان فاکتور غنی­سازی پایین در گسترۀ کمتر از 25/0 می­باشند. تحلیل عاملی، عناصر را براساس منابع انتشار آن­ها در شش عامل دسته­بندی کرد. عامل اول سدیم، آلومینیوم، کلسیم و پتاسیم، عامل دوم کادمیم، مولیبدن و کروم، عامل سوم مس، سرب و کبالت، عامل چهارم آهن و منگنز، عامل پنجم فسفر و عامل ششم وانادیم را شامل می­شد. براساس نتایج فاکتور غنی­سازی، تحلیل عاملی عناصر پوسته­ای کلسیم، سدیم، منیزیم، پتاسیم، فسفر، سلنیوم، منگنز و آهن تامین­کنندۀ اصلی عناصر در ذرات معلق در هوای کرمانشاه است و انتشارات وابسته به وسایل نقیله و صنایع در درجه دوم اهمیت قرار دارند.