منشأیابی رسوبات بادی نیاتک با استفاده از ردیابی عناصر ژئوشیمیایی

Abstract

شناخت منشأ تپه­های ماسه­ای درطرح­های کنترل فرسایش بادی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به دلیل وجود مشکلات زیاد در کاربرد روش­های سنتی در شناسایی و تعیین سهم منابع رسوب در تولید رسوب، روش­های انگشت نگاری یا ردیابی یا به عبارتی منشأیابی به عنوان روشی جایگزین و مناسب مورد توجه محققین مختلف قرار گرفته است. در این روش با بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی رسوبات، سنگ­ها و خاک­های منشأهای مختلف سعی بر این است که منشأ برداشت رسوبات مشخص شود. در این تحقیق سعی شده است با بهره­گیری از ردیابی عناصر ژئوشیمیایی به تعیین مناطق برداشت و سهم منابع رسوب در تولید رسوبات بادی در مهمترین کانون بحران دشت سیستان (نیاتک) پرداخته شود. در ابتدا مطالعات دانه بندی و ترکیب کانی شناسی بر روی رسوبات بادی منطقه سیستان و بلوچستان انجام گرفت و در مرحله بعد با استفاده از روش تحلیل تشخیص و تعیین ترکیب­های مناسب از عناصر ژئوشیمیایی Mg ,Fe ,Na ,Cr, K, Ca ، کربن آلی،P وN که قادر به جداسازی واحدهای سنگ شناسی، کاربری­های اراضی و واحدهای رخساره درکانون بحرانی نیاتک می­باشد و نیز با استفاده از مدل­های چند متغیره ترکیبی، سهم و اهمیت نسبی منابع رسوب تعیین شد. نتایج حاصله، فاصله حمل ذرات 50-20 کیلومتر و مهمترین مرکز برداشت رسوبات بستر دریاچه هامون و پس از آن اراضی فاقد پوشش رانشان داده، که بیشترین اهمیت نسبی برداشت ذرات (92%) مربوط به بستر رودخانه­های محلی و دریاچه هامون و سهم کل برای اراضی فاقد پوشش 69% است. بیشترین سهم رسوب واحد سنگ شناسی NQts (رسوبات آبرفتی ریزدانه دریاچه هامون مربوط به اواخر میوسن – پلیوسن) 87 % و کمترین سهم در تولید رسوب واحد QK می باشد.