نقش ادراک محیطی در فهم و طراحی منظر فرهنگی فضاهای ورودی شهرها، مورد مطالعاتی: ورودی غربی گرگان

Abstract

امروزه اکثر ورودی شهرها، به جای تجلی ویژگی‌های هویتی و نمایاندن شناسنامه فرهنگی، به فضایی یکنواخت و کلیشه‌ای بدل شده‌اند که از فرط این یکنواختی، چندان هم قابل ادراک نیستند. بنابراین لازم است در کنار ایجاد و ارتقاء مسأله هویت در ورودی شهرها، به‌دنبال ایجاد مقدمات لازم برای درک این هویت نیز بود. به‌عبارت دیگر، تجلی هویت به شکلی ملموس و قابل درک برای ناظر در کلیه فضاهای شهری ‌به‌خصوص ورودی شهرها، به‌عنوان اولین فضای آشنایی افراد با شهر، واجد اهمیت است. هدف از ارائه پژوهش پیش‌رو، بررسی نقش ادراک و عوامل تأثیرگذار بر آن، در فهم هرچه بیشتر منظر برآمده از هویت خاص یک محل می‌باشد که به‌طور ویژه روی ورودی غربی شهر گرگان انجام گرفته است. بدین منظور، این تحقیق کیفی در قالب مطالعه‌ای کاربردی و با روشی توصیفی- تحلیلی به واکاوی موضوع مذکور می‌پردازد و در خلال خود به ارائه جدول ماتریسی، جهت بررسی ارتباط مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ادراک محیطی ورودی شهرها، با گونه‌های مختلف منظر فرهنگی پرداخته است. شیوه اصلی گردآوری اطلاعات به‌صورت اسنادی، مطالعات کتابخانه‌ای و پیمایش میدانی می‌باشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد توجه به عوامل گوناگونی چون گروه‌های سنی و جنسی، حرکت یا سکون ناظر، پیاده یا سواره بودن ناظر، شهروند یا مسافر بودن ناظر و غیره در طراحی فضاها، در افزایش درک افراد از فضاهای هویتمند و دارای منظر فرهنگی اثرگذار می‌باشد. از طرفی به‌کارگیری عوامل گوناگون انسانی، انسان‌ساخت و عناصر طبیعی در ایجاد منظر فرهنگی قابل ادراک مؤثر می‌افتد. در ساماندهی ورودی شهر گرگان، به‌عنوان شهری شمالی با اقلیم منحصر به‌فرد و محیط طبیعی ویژه، توجه خاص به عوامل طبیعی، به‌عنوان بارزترین عامل ایجاد منظر فرهنگی، مطرح می‌باشد. درگیر نمودن گروه‌های مختلف سنی، جنسی و غیره و طراحی متناسب با ویژگی‌های ادراکی آن‌ها تحت فعالیت‌های مختلفی چون ایجاد گلستان، کشاورزی شهری و آگروتوریسم و غیره می‌تواند دستیابی به منظر فرهنگی قابل ادراک را فراهم نماید.