تبیین عوامل مؤثر بر شکل‌گیری حس‌تعلق اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی محصور، مورد مطالعاتی: مجموعه‌های مسکونی شهر همدان

Abstract

از چند دهه پیش تاکنون، ظهور و گسترش مجموعه‌های مسکونی برنامه‌ریزی شده با محدوده‌های سخت و قابل کنترل، به نام مجموعه‌های مسکونی محصور و بحث درخصوص پیامدهای اجتماعی زندگی در آن‌ها، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در ادبیات مسکن‌سازی، اختلاف‌های زیادی در خصوص ادراک حس‌تعلق اجتماعی، به‌عنوان شاخصی برای کیفیت زندگی اجتماعی ساکنان مجموعه‌های مسکونی محصور وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهند که مجموعه‌های مسکونی محصور می‌توانند هم موجب افزایش و هم کاهش حس‌تعلق اجتماعی شوند. با توجه به کارکردهای مهم حس‌تعلق اجتماعی، این پژوهش سعی کرده است نگاه دقیق‌تری به عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و ارتقاء آن در مجموعه‌های مسکونی محصور داشته باشد. در این تحقیق، با استفاده از روش پیمایش و بهره‌گیری از شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای و توزیع پرسش‌نامه، حس‌تعلق اجتماعی 360 نفر از ساکنان بالای بیست سال، سه مجموعه مسکونی محصور در شهر همدان تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد متغیرهای پیوند اجتماعی محلی، اعتماد و کنترل اجتماعی، احساس امنیت، مدت اقامت، استفاده از فضای عمومی و وجود کاربری‌های مختلط، رابطه معناداری با حس‌تعلق اجتماعی دارند. مطابق نتایج تحقیق، میزان حس‌تعلق اجتماعی در میان ساکنان مجموعه‌های مسکونی مطالعه شده، در حد بالایی نیست. نتیجه تحقیق، تأییدکننده آن دسته از دیدگاه‌های مخالف در ادبیات است، که بر روی هزینه‌های اجتماعی مجموعه‌های مسکونی محصور تأکید می‌کنند. بر این اساس، مجموعه‌های مسکونی محصور می‌توانند یک مانع در برابر تعامل باشند و ممکن است بر مشکلات ایجاد شبکه‌های اجتماعی که فرصتی برای فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌آورند، بیفزایند.