قیاس تحلیلی نقش فضاهای نیمه‌باز مسکونی بر شکل‌گیری شیوه زندگی و نظام رفتاری ساکنان در خانه‌های بومی دیروز و مسکن امروز، مورد مطالعاتی: شهر مشهد

Abstract

اکثریت نظریه‌پردازان حوزه معماری و فرهنگ بر تأثیر شکل و کالبد فضا بر شیوه زندگی و رفتار انسان تأکید دارند چرا که فرم، شکل و سازمان فضایی خانه‌ها در یک همسایگی می‌تواند زندگی ساکنانش را حمایت یا مختل نماید. از جمله اندام‌های فضایی تأثیرگذار بر شیوه زندگی ساکنان، فضاهای نیمه‌باز مسکونی است. فضاهای نیمه‌باز، فرصتی برای ارتباط بیش‌تر با محیط بیرون و مکانی برای بروز برخی از رفتارهای حاصل از شیوه زندگی می‌باشد. در پژوهش حاضر به خوانش و فهم ویژگی‌های کالبدی- فضایی در فضاهای نیمه‌باز مسکونی گذشته و امروز پرداخته شده است. در خانه‌های بومی سنتی، فضاهای نیمه‌بازی نظیر ایوان، صفه و طارمی وجود داشته که نقش به‌سزایی در بروز شیوه زندگی و نظام رفتارها داشته‌اند، لذا هدف از پژوهش حاضر قیاس تطبیقی تأثیر این ویژگی‌ها بر میزان مطلوبیت فضایی مسکن بومی- سنتی در گذشته و خانه‌های امروزی می‌باشد. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی بوده که شامل روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی می‌باشد. در جمع‌آوری داده‌های کیفی از مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهده، برداشت میدانی، مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده و داده‌های کمی از طریق شبیه‌سازی به‌وسیله نرم‌افزار Ucl depth map به‌دست آمده است و در نهایت برای تحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری از روش استدلال منطقی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در خانه‌های بومی- سنتی شهر مشهد فضاهای نیمه‌باز نقش مهمی در بروز شیوه زندگی و نظام‌های رفتاری ساکنان ایفا می‌کرده است و امروزه باید بخشی از تلاش معماران و برنامه‌ریزان شهری به‌منظور حفظ هویت و پایداری فرهنگی جامعه معطوف به ایجاد راهکارهایی در راستای حفظ شیوه زندگی بومی و نظام‌های رفتاری حاصل از آن باشد.