سنجش گستردگی شهری و تأثیر آن بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده ازRS و GIS، نمونه موردی: شهر کرج طی دوره 1391-1363

Abstract

رشد شتابان شهرنشینی طی چهار دهه اخیر سبب شده است که فضای فیزیکی- کالبدی شهرها گسترش یافته و زمین‌های پیرامونی خود را که اغلب اراضی کشاورزی مرغوب و باغات می‌باشند را از بین ببرد و در بافت و کالبد خود قرار دهند. گسترش تدریجی کالبد شهر به پیرامون و دست‌اندازی شهر به اراضی کشاورزی و باغات، محدودیت‌ها و زیان‌های زیست‌محیطی خاص خود را تحمیل می‌کند. با توجه به اینکه ارزیابی روند گستردگی شهری و آگاهی از الگوهای تغییرات کاربری اراضی و به‌کارگیری نتایج آن در برنامه‌ریزی‌های آینده شهر ضروری می‌باشد، بنابراین ارزیابی اصولی را در این زمینه می‌طلبد که در این تحقیق سعی شده است این کار انجام پذیرد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با به‌کارگیری تکنیک های به روز و کارآمد، گستردگی فضایی کلانشهر کرج مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. اطلاعات موردنیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از اسناد و مدارک، همین‌طور پیمایش‌های میدانی از محدوده مورد مطالعه گردآوری شده است. طبق نتایج حاصله از بررسی تصاویر ماهواره‌ای طبقه‌بندی‌شده مساحت اراضی ساخته‌شده کلان‌شهر کرج از 4904 هکتار در سال 1363 به 11305 هکتار در سال 1391 رسیده است. با این روند رشد طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته بر اساس مدل تلفیقی زنجیره‌های مارکوف و سلول‌های خودکار مساحت اراضی ساخته‌شده تا سال 1401 به 12954 هکتار خواهد رسید. نتایج حاصل از بررسی گستردگی شهری کرج با مدل هلدرن نشان می‌دهد که عامل جمعیت بیشترین تأثیر را در طی 28 سال گذشته در گسترش فیزیکی شهر کرج داشته است. به طوری که نقش عامل رشد بی‌قواره شهری را خنثی کرده است. همچنین مقدار آنتروپی شانون این شهر که به مقدار حداکثر نزدیک بوده، نشان از رشد بی‌قواره این شهر در مقطع زمانی مورد مطالعه دارد. عواملی چون رشد طبیعی جمعیت به همراه مهاجرت و تبدیل شدن شهر کرج از شهرکی به شهری صنعتی و خدماتی چنین، رشد شتابانی را به این شهر داده است.