طبقه بندی تاریخ معماری و شهرسازی در ایران؛ تدوین عناوین، معانی و مفاهیم

Abstract

تاریخ نگاری هنر و طبیعتاً معماری و شهرسازی از جمله علومی است که گرچه می توان ریشه های تاریخی برای آن در ایران یافت ولی در شکل کنونی، در پی مواجه جامعه ایرانی با تغییرات و تحولات علمی و صنعتی غرب به آن توجه و اقبال نموده است. در فرآیند این امر فراز و فرودهایی را شاهد بوده و نگرش ها و گرایش های متفاوتی را تجربه کرده و با محاسن و معایب آن از نزدیک آشنا شده است. اما همچنان و علیرغم گذشت نزدیک به یک قرن هنوز تعریف واضح و روشنی از عناوین مورد استفاده و بار معنایی نها در دست نیست. در راستای حصول به هدف تبیین و تدوین ادبیات مناسب برای این منظور، سوال اصلی این است که کدام واژه و یا ترکیب واژگان می تواند عنوانی مناسب و کارآمد در زمینه طبقه بندی تاریخ هنر و خصوصاً معماری با جایگاه ویژه سرزمینی در ایران به دست دهد. در این مقاله سعی شده است که با استفاده از روش تحقیق تفسیری تاریخی و تکنیک های روش تحقیق استدلال منطقی ضمن بررسی دقیق معنای تحت اللفظی واژگان کلیدی در این زمینه مانند شیوه، سبک، مکتب، دوره، و مشابهات لاتین آن ها که در تاریخ نگاری معماری و شهرسازی بسیار مورد استفاده قرار گرفته اند و مطالعه پیرامون سیر تاریخی به کارگیری آن ها در این روند و همچنین بررسی و تحلیل آراء و نظرات اندیشمندانی که دستی در این موضوع دارند به درک مفاهیم عمیق تری از آنها برسد و تأثیر هریک را بر فرآیند تدوین تاریخ معماری و شهرسازی ایران مطالعه نماید. در این مسیر نقش این عناوین در تنظیم تاریخ سایر هنرها اعم از قدیم و جدید نیز بررسی شده و در نهایت به نظر می رسد که استفاده از یک ترکیب سه وجهی متشکل از واژه شیوه و وجه سرزمینی و همچنین زمانه تولید اثر می تواند ترکیب مناسبی برای تاریخ نگاری معماری و شهرسازی ایران باشد.