بررسی انتقادی ظرفیت‌های رویکرد تهذیبی در اسلامی‌سازی علوم انسانی، با تأکید بر جامعه‌شناسی

Abstract

رویکرد تهذیبی با به رسمیت شناختن علم غربی، به دنبال رفع کاستی‌های آن از طریق تلفیق اندیشه غربی و اندیشه اسلامی است. حمایت از این رویکرد، پذیرش آن به عنوان مقدمه اسلامی‌سازی حقیقی، و نقد آن، سه گونه مواجهه اندیشمندان معاصر با رویکرد تهذیبی است. اما توجه به عناصر و ابعاد علم، مثل موضوع، مفاهیم، غایت، مسائل، فرضیه‌ها، نظریه‌ها و روش از یک سو، و معیارهای مختلف دینی، فرهنگی، تجربی و منطقی برای تهذیب علم مدرن از سوی دیگر، بررسی عمیق‌تری را موجب می‌شود که در این پژوهش به انجام رسیده است. امکان‌پذیر نبودن تهذیب، التقاط، سطحی‌نگری، توجیه دینی علم، اتخاذ رویکرد سلبی، تکثر نظریه‌ها و رد شدن تهذیب در جامعه علمی، از نقدهای مهم بر رویکرد تهذیبی است؛ اما اگر تنها راه اسلامی‌سازی را تهذیب، و تنها معیار تهذیب را متون دینی ندانیم و از سوی دیگر خواهان تهذیب علوم و نظریه‌های همسو با اندیشه دینی و نه همه علوم و نظریه‌های مدرن باشیم، هیچ‌یک از نقدهای مذکور وارد نخواهد بود. و رویکرد تهذیبی در کنار سایر رویکردهای اسلامی‌سازی علوم اجتماعی، قابل استفاده خواهد بود.