بررسی تأثیر تفکیک مکانی مدل رقومی ارتفاع (DEM) بر تحلیل خاک-زمین‌نما (مطالعه موردی حوضه رکعت ایذه، استان خوزستان)

Abstract

از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در تحلیل خاک-زمین‌نما، تفکیک مکانی مدل رقومی ارتفاع (DEM) است. در این مطالعه، تأثیر تفکیک مکانی بر پارامترهای زمینی و مدل‌سازی ویژگی‌های خاک بررسی شد. برای انجام این پژوهش، شش پارامتر زمینی (ارتفاع، گرادیان شیب، جهت شیب، انحناء حداقل، منطقه‌ی بالادست و شاخص انتقال رسوب) از پنج تفکیک مکانی متفاوت (10، 30 (مبنا)، 60، 90 و 120 متر) استخراج شدند و برای مدل‌سازی ویژگی‌های خاک (بافت خاک، پتاسیم، فسفر، pH، EC و عمق خاک) مورداستفاده قرار گرفتند. بررسی معنی‌داری اختلاف بین میانگین‌های هرکدام از پارامترهای زمینی در بین تفکیک‌های مکانی مختلف، با استفاده از آزمون کروسکال- والیس صورت پذیرفت. مدل‌سازی به روش رگرسیون خطی چندگانه و انتخاب بهترین مدل در هر تفکیک مکانی بر اساس شاخص AICC انجام گردید. نتایج نشان می‌دهند که با درشت‌تر شدن تفکیک مکانی نسبت به DEM مبنا، مقادیر میانگین گرادیان شیب (G)، شاخص انتقال رسوب (STI) و محدوده‌ی مقادیر انحناء حداقل (Cmin) کاهش‌یافته ولیکن مقادیر میانگین و حداقل منطقه‌ی بالادست (UP) افزایش یافتند. شاخص‌های آماری پارامتر ارتفاع، حساسیت کمی را نسبت به تغییرات تفکیک مکانی نشان دادند. تغییرات میانگین و حداکثر جهت شیب در طول تفکیک‌های مکانی مختلف فاقد روند مشخصی است. میانگین تمامی پارامترهای زمینی به غیر از انحناء حداقل (Cmin) و منطقه‌ی بالادست (UP) در بین هیچ‌کدام از تفکیک‌های مکانی دارای اختلاف معنی‌داری نمی‌باشند. با تغییر در تفکیک مکانی DEM، بهترین ترکیب پارامتری زمینی برای مدل‌سازی ویژگی‌های خاک و مقادیر دو معیار AICC و R2adj این ترکیبات تغییر می‌کنند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که برای یک منطقه که دارای تنوع بالا در شرایط ژئومورفولوژی است، این امکان وجود ندارد که در آن یک تفکیک مکانی مشخص را برای مدل‌سازی تمامی ویژگی‌های خاک، مناسب دانست.