ارزیابی پتانسیل خطرپذیری آلودگی فلزات سنگین در برخی از خاک‌های شهرستان ورامین

Abstract

همگام با رشد صنعت و فناوری، ورود آلاینده‌های زیست‌محیطی و در صـدر آن‌ فلـزات سنگین به خاک‌، موجب افزایش نگرانی جامعه جهانی در رابطه با امنیت غذایی شـده اسـت. هدف از این مطالعه ارزیـابی میزان خطر زیست‌محیطی عناصر سـنگین با اسـتفاده از شـاخص‌هـای آلـودگی در شهرستان ورامین می‌باشد. برای این منظور، 35 نمونه مرکب خاک سطحی کشاورزی از هفت منطقه تهیه شد. مقدار کل و قابل جذب عناصرسنگین با تیزاب سلطانی و DTPA استخراج و با دستگاه جذب اتمی اندازه‌گیری شد. شاخص‌های زمین‌انباشتگی، فاکتور غنی‌سازی، فاکتور آلودگی، پتانسیل خطر پذیری زیستی و نسبت قابل جذب محاسبه شد. میانگین غلظت کل کادمیوم، سرب، روی، نیکل، کبالت، مس و کروم به ترتیب برابر 090/0، 3/52، 146، 0/25، 95/4، 1/42 و 2/73 و مقادیر قابل جذب این عناصر 035/0، 07/5، 10/7، 047/0، 041/0، 01/3، 030/0 میلی‌گرم بر کیلوگرم اندازه‌گیری شدند. بیشترین مقدار شاخص زمین‌انباشتگی، فاکتور غنی‌شدگی، شاخص آلودگی، پتانسیل خطر زیست‌محیطی و شاخص نسبت‌های قابل جذب به ترتیب مربوط به مس (69/1) ، کروم (70/8)، مس (21/5)، کروم (52/43) و سرب (87/10) بود. شاخص جامع آلودگی که از میانگین شاخص آلودگی کلیه فلزات محاسبه شد، برابر با 08/4 بود و در کلاس آلودگی بالا قرار گرفت اما شاخص پتانسیل خطر زیست محیطی کل (109) در محدوده مجاز خطر زیست محیطی قرار گرفت. تفسیر نتایج شاخص زمین انباشتگی و پتانسیل خطر زیست‌محیطی نشان داد سرب، مس و روی، تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی هستند، درحال‌که کادمیوم و کبالت صرفا منشاء زمین‌شناسی دارند. نهاده‌های کشاورزی و فاضلاب شهری عامل اصلی افزایش غلظت قابل جذب سرب، مس و روی به‌نظر می‌رسد. نظارت مستمر بر غلظت آلاینده ها در خاک های کشاورزی و همچنین محصولات کشاورزی برای حفظ منابع تولید و دستیابی به امنیت غذایی ضروری است.