تجربه از منظر ابن‌سینا و مقایسه آن با استنتاج بهترین تبیین

Abstract

استنتاج بهترین تبیین، به‌تازگی به‌عنوان استنتاجی جدید در عرض استقراء و قیاس توسط چارلز پیرس در توجیه بسیاری از نظریات علمی ارائه شده است. هدف این نوشتار انجام مقایسه‌ ای میان این نوع استنتاج و تجربه از دیدگاه ابن سیناست. در این مقایسه سعی شده است به تمامی شباهت‌ها و تفاوت ­های موجود میان تجربه و استنتاج بهترین تبیین پرداخته شود و در کنار آن به برخی عیوب هر کدام از این دو نیز اشاره شود؛ ازجمله شباهت­ های این دو استنتاج می‌ توان به مقدمه مضمر موجود در هر دو استنتاج و نیز استقرایی بودن و واقع­گرایی هر دو استنتاج و نیز معیار بودن تبیین علّی در هر دو استنتاج اشاره کرد و از تمایزات میان این دو استنتاج می‌ توان به معیارهای انتخاب تبیین بهتر همچون سادگی و جذابیت و تطابق در استنتاج بهترین تبیین اشاره کرد که در تجربه به آنها اعتنایی نشده است. درعین‌حال که کارآمد بودن این معیارها موردتردید است. علاوه بر این، از این تمایزات می­ توان به شروط و قواعدی که ابن ­سینا بر تجربه افزوده است، اشاره کرد؛ چراکه در استنتاج بهترین تبیین، هیچ اشاره­ای به‌قاعده غیاب­های هم­زمان یا عدم مغالطه اخذ مابالعرض به‌جای مابالذات نشده است.