ارزیابی اثرگذاری عوامل انسان‌پدید بر بحران دریاچه ارومیه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و تحلیل مکانی

Abstract

در راستای مدیریت حیات اکولوژیک دریاچه­ها‌، پردازش داده‌های ماهواره‌ای و استفاده از روش‌های مختلف تحلیل مکانی، اطلاعات ارزشمندی جهت انجام یک پایش جامع به دست می‌دهند. بنابر این در مطالعات منابع آبی حوضه‌های آبریز مختلف جهان، اطلاعات زمانی- مکانی تحلیل شده مربوط به دریاچه‌های آن حوزه، از جمله مجهولات اساسی قلمداد می‌شوند. این در حالی است که به دلایل مختلفی، تعداد بیشماری از دریاچه‌های کوچک و تالاب‌های حیاتی جهان فاقد اطلاعات دقیقی از تغییرات مکانی هستند. دریاچه ارومیه نیز به ‌عنوان یکی از مهم­ترین زیستگاه­های آبی کشور، طی سال‌های اخیر به دلیل عوامل مختلفی نظیر شرایط اقلیمی، عملکرد انسانی و نبود رویکرد مدیریت جامع در حوضه آبریز خود تغییرات شدیدی را تجربه نموده است. از این رو، ارزیابی شرایط حاضر دریاچه و بررسی تغییراتی که در دهه‌های مختلف روی شرایط اقلیمی آن اتفاق افتاده از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این مطالعه، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و به‌کمک علم سنجش از دور و همچنین عملیات میدانی، تغییرات پارامترهای مهمی نظیر دمای سطح آب، شوره‌زارها و پوشش گیاهی دریاچه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که طی یک دوره 17 ساله مساحت پیکره‌ آبی دریاچه به نصف کاهش یافته و از طرفی با افزایش مساحت زیر کشت حوضه آبریز آن و با توجه به کاهش نسبی بارش در سال‌های اخیر، با سرعت چشمگیری بر وسعت شوره‌زارها افزوده گشته است. همچنین در طول بازه زمانی مورد مطالعه، دمای کل سطح آبی دریاچه ارومیه چه در فصول گرم و چه در فصول سرد سال با افزایش نسبی همراه بوده است. در نهایت هدف اصلی از این مطالعه، انجام پایشی نظارت شده در راستای ارزیابی و بررسی بحران دریاچه ارومیه با در نظر گرفتن عوامل انسانی نظیر تأثیرات بخش کشاورزی و احداث پل میان‌گذر می‌باشد. همچنین دستیابی به یک پایگاه اطلاعات مکانی جامع جهت تعیین اثرگذاری هر یک از این پارامترها بر بحران خشک شدن دریاچه ارومیه از دیگر اهداف این تحقیق می­باشد. این نتایج به صورت کمی و به طور قطعی اثبات می­نمایند که مجموعه عوامل انسانی، مسبب اصلی بحران خشک شدن دریاچه می‌باشند.