توسعه فرهنگی محله‌ای پایدار مسجد محور مورد مطالعه مسجد ثامن‌الائمه (ع) تهران

Abstract

<em>در دهه‌های اخیر در حوزه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، رویکرد برنامه‌ریزی توسعه محله‌ای پایدار بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد که مشارکت مردم از مهم‌ترین ارکان اصلی آن محسوب می‌شود، به‌دنبال آن است که مردم را در مراحل مختلف تصمیم‌گیری، اجرا و ارزیابی دخیل و از ظرفیت‌ها و استعداد‌هایی که در بین مردم محله وجود دارد، به بهترین شکل استفاده کند. برای اجرای چنین رویکردی در هر شهری باید ویژگی‌ها و شرایط آن‌ها مد نظر قرار گیرد و الگوی بومی برای آن تهیه شود. یکی از ویژگی‌ها، سرمایه‌ها و ارکان اصلی محله‌های شهرهای اسلامی و ایرانی، نهاد مسجد است که معمولاً در هر شهر و محله‌های آن نوعی مرکزیت داشته و کارکردهای مختلفی در طول تاریخ و زمان معاصر برعهده داشته و از این جهت می‌تواند در الگوی بومی توسعه فرهنگی ـ اجتماعی در سطح محله مؤثر و کارآمد باشد. در این تحقیق تلاش شده است نوعی از توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای ارائه شود که محوریت آن با مسجد باشد، لذا با پیونددادن مطالعات صورت‌گرفته در زمینه توسعه محله‌ای و توسعه فرهنگی ـ اجتماعی و همچنین آثار موجود در حوزه مسجد و کارکردهای آن، </em><em>نُه مؤلفه به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای پایدار مسجد محور ارائه و از این رهگذر با استفاده از روش کیفی و ابزار مصاحبه و مشاهده مشارکتی، ضمن بررسی یک مورد (مسجد ثامن‌الائمه </em>(<em>ع</em>)<em> واقع درشهرک قدس تهران) و تطبیق مؤلفه‌ها با این مسجد، میزان تحقق چنین توسعه‌ای و امکان تداوم و همچنین موانع موجود در گسترش آن مطالعه‌ و مدل مسجد مذکور نیز احصاء گردیده است. در نهایت مشخص شد اگرچه مسجد ثامن‌الائمه </em>(<em>ع</em>)<em> نتوانسته است در همه زمینه‌ها و ابعاد توسعه فرهنگی ـ اجتماعی محله‌ای به‌صورت کاملاً ایده‌آل نقش‌آفرین و اثرگذار باشد، ولی‌ با این وجود می‌توان افزایش وحدت و همبستگی محله‌ای، زمینه‌سازی جهت افزایش تعاون و مشارکت محله‌ای و تقویت هویت و تعلق محله‌ای را از جمله عوامل و مؤلفه‌های مهم اثرگذاری این مسجد در سطح محله ذکر کرد.‌</em><br />