تقسیم‌بندی نوین «کنایه» در محور زبانی

Abstract

به­ دلیل کاربرد وسیع «کنایه»، از گذشته تا به امروز، تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. تعاریف گذشتگان چندان روشن و دقیق نبوده و مرز مشخصی بین تعریف­ها و مثال­هایشان وجود ندارد. از سوی دیگر، کنایه را تنها در آثار ادبی جستجو و شواهدی هم که به­عنوان مثال آورده­اند فقط از میان آثار ادبی گزینش شده است. بی­توجّهی به خاستگاه اصلی کنایه؛ یعنی زبان عام، در تعریف و دسته­بندی آن، سبب خلط انواع کنایه شده است. در این مقاله، ابتدا مبهم و سلیقه­ای بودن تعاریف گذشتگان از کنایه بررسی و سپس، لزوم توجه به کنایات موجود در زبان عام و وارد شدن آن­ها به زبان ادبی مطرح شده است. در ادامه، با ارائۀ مثال­هایی از زبان عام و ادبی، کنایه در سه نوع «کنایه از موصوف»، «کنایه از صفت» و «کنایه از نسبت» با توجه به دایرۀ کاربردشان در بستر زبان عام و ادبی، در دو نوع محدود و نامحدود، به دوازده قسم کنایه تقسیم شده است. در پایان، «کنایه از نسبت» به­دلیل قدرت بالای توصیف، باارزش­ترین نوع کنایه تشخیص داده شده است.