تحلیل گفتمان انتقادی مفهوم «قدرت» در دفتر اوّل رمان روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده (اقلیم باد) براساس الگوی گفتمانی نورمن فرکلاف

Abstract

شمار بسیاری از رمان­های فارسی معاصر، با مفاهیم اجتماعی و سیاسی جامعه پیوند یافته و دغدغه­های مردمی و خویشکاری ادبی خالقان اثر را در سطوح روساخت و ژرف‌ساخت بازنمایی کرده­اند. محمود دولت­آبادی در دفتر اوّل رمان <em>روزگار سپری­شدۀ مردم سالخورده</em> (<em>اقلیم باد</em>) از ابزارهای ادبی برای پرداختن به مسایل اجتماعی و سیاسی استفاده کرده و گفتمان «قدرت» را به چالش کشیده است. خوانش<em> اقلیم باد </em>بر پایة تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، نشان می­دهد که نظام ارتباطی شخصیت­ها بر اساس سلسله­مراتب قدرت در نهاد خانواده و جامعه شکل گرفته است و شکاف طبقاتی میان دو سویۀ قدرت (کنش­گر، ستم­پذیر) وجود دارد. باورهای فمینیستی، مبانی رئالیسم انتقادی- اجتماعی و ناتورالیسم بر گفتمان قدرت در لایه­های جنسیتی، خانوادگی و اجتماعی مؤثر است و نظام گفتمان غالبِ ارباب- رعیتی، فرهنگ مردسالار، فقر و بدبختی که زاییدۀ هژمونی قدرت هستند، در این رمان وجود دارد. پرسش اساسی این تحقیق که اطلاعات آن به روش کتابخانه­ای گردآوری و تحلیل داده­ها به روش کیفی انجام شده، این است که درخوانش دفتر <em>اقلیم باد</em> از<em> </em>رمان­ <em>روزگار سپری­شدۀ مردم سالخورده</em>، بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، چه تحلیل و دریافتی می­توان از مناسبات قدرت در لایه­های زیرین به دست داد و در این رمان، سلسله­مراتب قدرت در نهاد خانواده و جامعه چگونه شکل گرفته است وبرگفتمان­ رایج سیاسی، فرهنگی و اجتماعی چه تأثیراتی دارد؟