بررسی عنصرهای کارناوالی رمان‌های نوجوان ایرانی، بر اساس نظریه‌ی میخائیل باختین

Abstract

هدف پژوهش حاضر، تحلیل رمان‌های نوجوان ایرانی، در چارچوب نظریه‌ی کارناوال باختین است. «امپراطور کلمات»، «هستی» و «دختره‌ی خل‌وچل» به‌دلیل داشتن کنش و فضای کارناوالی، به‌صورت هدفمند از میان رمان‌های نوجوان ایرانی انتخاب شدند. به‌دلیل اهمیت توانمندسازی نوجوان و پرورش صدای متمایزش، پرداختن به این نظریه ضروری است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با روی‌کرد توصیفی‌تحلیلی است. براساس یافته‌ها، «امپراطور کلمات» با پدیدآوردن فضایی کارناوالی، اقتدار بزرگسال را می‌شکند و نوجوان را توانمند می‌کند. نوجوانان با درنوردیدن مرزها، نژادها و طبقه‌های مختلف را کنار هم قرار می‌دهند، اما مرزهای آهنین هنجارها، شکستنی نیستند و نه تنها نوجوانان که بزرگسالان را نیز محدود می‌کنند. در «هستی»، کنش‌های هنجارشکنانه‌ی نوجوان، در جامعه‌ای که نوجوانان ستم‌دیده‌اند، رسمیت و قدرت بزرگسالان را خدشه‌دار می‌کند. هنجارشکنی نوجوان، معطوف به قانون‌های خانه و جامعه و در زمینه‌ی جنسیت، دگرپوشی و گزینش هویت مردانه برای رسیدن به هویت زنانه در جامعه‌ی مردسالار اتفاق می‌افتد. در «دختره‌ی خل‌وچل»، طنز کارناوالی، قدرت مردانه را به نفع زنان رنج‌کشیده به سخره می‌گیرد. جنون نوجوان، زبانش را بی‌پرواتر و کنش‌هایش را کارناوالی‌تر می‌کند، اما تمسخر، تنها شکست هنجارها را یادآور می‌شود و تغییر دیگری در مناسبت‌های جامعه‌ی مردسالار به وجود نمی‌آورد. در نگاهی مقایسه‌ای، هنجارشکنی نوجوان در «هستی»، نتیجه‌بخش‌تر بوده است.