فرجام‌گریزی در داستان و فراداستان بر اساس نظریة توماشفسکی

Abstract

هدف از نگارش مقالة حاضر بررسی سه داستان فرجام‌گریز معاصر ایرانی بر اساس نظریة توماشفسکی، نظریه‌پرداز و نویسندة روس، در سکانس‌های روایی است. موضوع اصلی این مقاله پرداختن به دگرگونی در پایان‌بندی داستان‌های «حضور» و «پلکان» از ابوتراب خسروی و «مرا بفرستید به تونل» اثر بیژن نجدی است. تبیین میزان توانمندی و موفقیت داستان‌پردازان معاصر ایرانی و تطبیق داستان‌ِ آن‌ها بر اساس نظریه‌های گوناگون ضرورت این بررسی را ایجاب کرده است. شایان ذکر است که این پژوهش به روش تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا، طرح مکانیسم دگرگونی روایی،‌ در سه داستان کوتاه نام‌برده انجام گرفته است. بررسی داستان‌ها نشان می‌دهد که در این آثار هر دو نویسنده با این شیوة نگارش نه‌تنها در پی پیرنگ کاملی نیستند، بلکه با ساختاری چندلایه و استعاری سعی دارند نشان دهند که از یک داستان نمی‌توان به یک معنا و پیام واحد بی‌چون‌وچرا دست یافت و برای رسیدن از موقعیت ابتدایی به موقعیت پایانیْ فقط گذشت زمان کافی نیست‌، بلکه برای ساخت داستان دستِ‌کم، وجود یک اقدام برای دگرگونی داده‌های اولیه در طول فرایند داستان الزامی ‌است.