شهود زیباشناسانه و زیبایی‌شناسیِ شهودی در شعر و نقاشی سهراب سپهری

Abstract

بحث از زیبایی و مصادیق آن موضوعی ‌‌است که همواره در طی تاریخ به آن پرداخته شده و در متون عرفانی، فلسفی، روان‌‌شناسی، ادبیات، و غیره از آن سخن رانده‌‌اند. زیبایی امری نسبی است و هرکس تعریفی از آن دارد. فلاسفه‌‌ای چون افلاطون، ارسطو، هگل، کروچه، و دیگران هرکدام تعریفی از زیبایی داشته‌‌اند. گروهی زیبایی را نه در صورت، که در درون پدیده‌‌ها جست‌وجو می‌‌کنند و شهود را گامی در درک زیبایی‌‌های هستی می‌‌دانند. سپهری از کسانی است که در آثارش شهود و درک تجریدی پدیده‌‌ها نمود دارد و زیبایی را جز درک بی‌‌واسطۀ پدیده‌‌ها نمی‌‌داند. او برای بیان تجربه‌‌های شهودی‌اش از بسترهای گوناگونی چون زبان (شطح، پارادوکس، و حس‌‌آمیزی)، خواب و رؤیا، شعر، و هنر بهره می‌‌گیرد تا تجربۀ ذهنی و درونی خود را تجسمی بیرونی بخشد و همین تلاش او برای بیان تجارب است که زبان او را به ‌‌سوی سمبلیسم سوق می‌‌دهد. سهراب با رسیدن به شهودِ زیباشناسانه به زیبانگری می‌‌رسد؛ و همه‌چیز را، حتی پدیده‌‌های ناگواری چون مرگ، غم، و اندوه، و پدیده‌‌های به‌ظاهر زشت و مانند آن را زیبا می‌‌بیند. در این مقاله کوشش ما بر آن است که جلوه‌‌های زیبایی شعر و نقاشی سهراب را نشان دهیم و ارتباط آن را با کشف و شهود هنری سهراب و نهایتاً شهود عرفانی او دریابیم.