بررسی تطبیقی نظریة گفت‌‌وگویی نیما یوشیج و میخاییل باختین

Abstract

«مکالمه‌‌گرایی» بنیان نظریة نیماست که از آن به «روایت نمایشی» تعبیر می‌‌کند. اما اصطلاح مکالمه‌‌گرایی با نظریة منطق گفت‌‌وگویی میخاییل باختین مطرح می‌‌شود. او این اصطلاح را در برابر تک‌‌آوایی در ادبیات و هنر مطرح می‌‌کند؛ از نظر او شعر تک‌‌صدایی را نمایندگی می‌‌کند و نثر، به‌‌ویژه رمان، عرصة چندصدایی است. از این‌رو، رمان عالی‌‌ترین نوع بیان ادبی است. با بررسی نظریات نیما که اغلب در قالب نامه بیان می‌‌شود، تلاش نیما در نزدیک‌ساختن شعر به نثر و به‌‌ویژه داستان نیز در همین راستا ارزیابی می‌‌شود. او نیز به‌‌سان باختین، داستان را عرصة حضور صداهای گوناگون می‌‌داند، از این‌رو فرم شعر را به گفتة خودش به مدل «وصفی و روایی» تبدیل می‌‌کند و از تحت سلطة اقتدار «من» بیرون می‌‌کشد. بدین ترتیب، تخیل مکالمه‌‌ای را در شعر عینیت می‌‌بخشد. <br />این مقاله در بخش مبانی نظری، با تشریح نظریة مکالمه‌‌ای باختین به تبیین مفاهیم بنیانی نظریة او همچون مکالمه، دگرمفهومی، دیگربودگی، سخن تک‌‌آوا، و چندآوا می‌‌پردازد و سپس با انطباق نظریة نیما با او، به این نتیجه می‌‌رسد که نیما نیز هم‌‌زمان با باختین، نظریة مکالمه در شعر را مطرح می‌‌کند و مهم‌‌ترین دستاورد او در شعر، حرکت از سوی شعر ذهنی و تک‌‌صدا، به سوی شعر عینی و چندصداست.