بررسی کهن‌الگوی سایه در اشعار مهدی اخوان‌ ثالث

Abstract

برطبق روان‌شناسی تحلیلی یونگ، روان انسان تشکیل‌یافته از سیستم‌های روانی است که به «کهن‌الگو» (archetype) و نمونة مثالی شهرت یافته‌اند. این پژوهش بر آن است تا کهن‌الگوی سایه را به‌منزلة مهم‌ترین و بارزترین کهن‌الگویی که در اشعار شاعر بزرگ معاصر، مهدی اخوان ثالث، بازتاب یافته است بررسی و تحلیل کند. از آن‌جا که کهن‌الگوی سایه در شخصیت انسان دارای کارکردهایی است که مربوط به جنبة منفی شخصیت انسان می‌شود، در این پژوهش سعی شده است تا افزون بر کارکردهای منفی سایه، به کارکردهای مثبت آن نیز توجه شود و بازتاب آن‌ها در اشعار و زندگی شاعر بررسی شود. چون یونگ «نمادها» را شکل آشکار کهن‌الگوهای پنهان و رؤیاهای عمیق دانسته است و آفرینش‌های هنری و ادبی را زمینه‌های بازیابی و تجلی آن‌ها می‌داند، کهن‌الگوی سایه در اشعار اخوان در ‌قالب شخصیت‌های نمادینِ منفی نیز ظهور پیدا کرده‌اند؛ «شغاد»، «دقیانوس»، «اسکندر»، «زن جغد»، و «جادو» نمونه‌هایی از این مواردند.