بررسی تنوع اگرو- مورفولوژیک در برخی از گونه های آژیلوپس ایران

Abstract

جنس آژیلوپس یکی از مهم­ترین خویشاوندان وحشی گندم است. گونه­های موجود در این جنس در تکامل گندم زراعی نقش به­سزایی داشتند و به­طور مستقیم و غیرمستقیم به­عنوان والد بخشنده ژنوم­های B و D شناخته شده­اند. به­منظور بررسی تنوع آگرو- مورفولوژیک موجود در گونه­های آژیلوپس ایران، تعداد 109 نمونه متعلق به هشت گونه جمع­آوری­شده از نقاط مختلف ایران مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص­های آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و شاخص شانون و ضریب تغییرات فنوتیپی نیز به­عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی تعیین شدند. نتایج حاصل از این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی را در درون و بین گونه­ها نشان داد. بیشترین ضریب تغییرات به­ترتیب در صفات عملکرد دانه، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، تعداد پنجه­های بارور، عرض برگ، طول سنبله اصلی و بیوماس بخش­های هوایی مشاهده شد. علاوه بر این، بیشترین شاخص شانون نیز مربوط به صفات طول سنبله اصلی، عرض برگ، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله بود. ضرایب همبستگی بین عملکرد دانه و سایر صفات در گونه­های مختلف متفاوت و مرتبط با ساختار ژنومی آن­ها بود. در تجزیه به مؤلفه­های اصلی سه مؤلفه نخست در مجموع 95/79 درصد از تغییرات موجود در صفات ارزیابی شده را توجیه کردند. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه­ای نشان داد که صفات فنولوژیک و آگرو- مورفولوژیک اندازه­گیری شده به­خوبی قادر به تمایز گونه­ها بودند. به­طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که سطح بالایی از تنوع ژنتیکی در گونه­های مختلف آژیلوپس ایران وجود دارد و در نتیجه توجه ویژه به این ژرم­پلاسم­ ضروری است.