بررسی ژنتیکی عملکرد گندم و صفات وابسته به آن بااستفاده از تجزیه دای‌آلل تحت شرایط تنش خشکی

Abstract

افزایش عملکرد دانه مهم­ترین هدف به‌نژادگران در گندم است. از آنجا که عملکرد دانه دارای توارث پلی­ژنتیک است، مطالعه­ آن مشکل است. بر این اساس، به‌نژادگران غالباً از اجزای عملکرد برای بهبود آن استفاده می­کنند. جهت بررسی ژنتیکی عملکرد و صفات وابسته به آن در گندم،آزمایشی در قالب طرح دی‌آلل 7×7 یک­طرفه تحت شرایط تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند طی سال زراعی 95-1394اجرا شد. ژنوتیپ‌ها شامل هفت والد­ (الوند، آنفارم9، چمران2، بک­کراسروشن، قدس، افق و رقم محلی سرخ­دانه) و 21 دورگ حاصل از آن­ها طی سال زراعی 96- 95 کشت شدند. تجزیه واریانس نشان داد که در کلیه صفات بین ژنوتیپ‌ها تفاوت معنی‌دار وجود داشت.تجزیه دای‌آلل با روش گریفینگ نشان داد که اثرات GCA و SCAبرای کلیه صفات به استثنای شاخص برداشت معنی‌دار بود. تجزیه دای‌آلل به روش هیمن نیز نشان داد که جزء a (واریانس افزایشی)، جزء b (واریانس غالبیت)، جزء b2(فراوانی نابرابر آلل­های غالب و مغلوب) و جزء b3 (ترکیب‏پذیری خصوصی) در بیش­تر صفات معنی­دار بود. جزء b1(هتروزیس) نیز در همه‏ صفات به­جزء شاخص برداشت، طول پدانکل، عملکرد زیستی، وزن ساقه و وزن سنبله معنی­دار شد و بنابراین هتروزیس برای این صفات وجود داشت. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که رقم محلی سرخ‌دانه و الوند به‌عنوان بهترین و رقم‌های افق، قدس و آنفارم9 ضعیف­ترین والدین از نظر ترکیب‌پذیری عمومی بودند.دورگ‌های قدس×سرخ‌دانه و آنفارم9×الوند نیز دورگ­های مناسب و دورگ‌های افق×سرخ‌دانه و چمران2×سرخ‌دانه دورگ­های ضعیفی در شرایط آب و هوایی بیرجند بودند.