مطالعه پایداری ژنوتیپ های امید بخش جو با استفاده از تجزیه AMMI در مناطق سرد ایران

Abstract

عملکرد یک ژنوتیپ ممکن است از مکانی به مکان دیگر و یا از سالی به سال دیگر تغییر یابد و در اصطلاح اثر متقابل ژنوتیپ×محیط وجود داشته باشد. برای به­نژادگران مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و شناسایی ارقام پایدار و با عملکرد بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق، پایداری و سازگاری 20 ژنوتیپ جو در آزمایش­های یکنواخت سراسری با استفاده از طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در 8 اقلیم سرد به مدت دو سال زراعی (85-1383) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه AMMI نشان داد که اثر اصلی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و چهار مولفه اصلی اول اثر متقابل در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بودند. از دو مولفه اصلی اول و دوم (IPCA1 و IPCA2) برای رسم Biplot استفاده شد. تجزیه خوشه­ای نیز ژنوتیپ­ها را به سه گروه تقسیم کرد که ژنوتیپ­های هر گروه از نظر پایداری مشابه هم بودند. در مجموع لاین شماره 17 (MAKOUEE//ZARJOW/80-5151) با توجه به معیار پایداری مورد استفاده، پایداری مطلوب­تری را نشان داد و از اینرو این ژنوتیپ، به عنوان ژنوتیپ برتر از نظر پر محصولی و پایداری عملکرد شناسایی و به برنامه­های به­زراعی و آزمایش‌های تحقیقی تطبیقی پیشنهاد شد. در پایان چنین نتیجه­گیری شد که اگرچه به­نژادی ارقام سازگار و پایدار برای پهنه گسترده اقلیم سرد کشور مشکلات خاص خود را دارد، اما اطلاعات حاصل از روش­های تجزیه پایداری برای انتخاب ژنوتیپ­های پر محصول و با سازگاری عمومی و یا خصوصی، می­تواند راه حل مناسبی برای حل این مشکلات باشد.