تعیین آستانه تحمل به شوری لاین‌های امیدبخش گندم تحت شرایط گلخانه و مزرعه

Abstract

این پژوهش به­منظور مقایسه تحمل به شوری لاین­های امیدبخش گندم طی سال­های 96-1394 انجام شد. آزمایش گلخانه­ای در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و آزمایش مزرعه­ای در مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد انجام شد. تیمارها در آزمایش گلخانه­ای شامل شوری آب آبیاری در دو سطح (2 و 14 دسی­زیمنس بر متر) و پنج ژنوتیپ گندم (MS-89-12، MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15 و نارین به­عنوان شاهد) و در آزمایش مزرعه‌ای شامل شوری آب آبیاری در پنج سطح (2، 5، 8، 11و 14 دسی­زیمنس بر متر) و همان پنج ژنوتیپ گندم بودند. نتایج آزمایش گلخانه‌ای نشان داد که تنش شوری 14 دسی­زیمنس بر متر موجب کاهش ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و طول و وزن خشک ریشه در همه ژنوتیپ­ها و افزایش شاخص کلروفیل فقط در لاین MS-89-12 شد. رقم نارین و سپس لاین­های MS-90-15 و MS-90-13 با کم­ترین درصد کاهش صفات در اثر تنش شوری، به­عنوان متحمل­ترین ژنوتیپ‌ها تعیین شدند. نتایج آزمایش مزرعه­ای نیز نشان داد که تنش شوری، بسته به شدت آن، با کاهش معنی­دار ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلک بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همراه بود و از این­رو کاهش قابل­توجه عملکرد دانه و زیست­توده را به­همراه داشت. تحت تیمار شاهد (شوری دو دسی­زیمنس بر متر)، بیش­ترین و کم­ترین عملکرد دانه به­ترتیب از ژنوتیپ­های MS-90-13 (91/6 تن در هکتار) و نارین (81/5 تن در هکتار) و تحت شرایط شوری 14 دسی­زیمنس بر متر، بیش­ترین و کم­ترین عملکرد به­ترتیب از ژنوتیپ­های نارین (23/3 تن در هکتار) و MS-90-15 (51/1 تن در هکتار) به­دست آمد. آستانه تحمل به شوری نیز برای ژنوتیپ­های MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15، نارین و MS-89-12 به­ترتیب برابر با 41/7، 30/6، 92/4، 84/4 و 20/4 دسی­زیمنس بر متر برآورد شد. نتایج نشان داد که در شوری‌های کم­تر از هشت دسی­زیمنس بر متر، لاین MS-89-13 دارای تحمل بالایی به شوری بود، ولی در شوری­های بالاتر، مشابه با آزمایش گلخانه­ای، رقم نارین و لاین MS-90-13 تحمل بیش­تری داشتند. با توجه به یکسان بودن تقریبی نتایج گلخانه­ای و مزرعه­ای، لاین MS-90-13 برای شرایط شوری کم و رقم نارین و لاین MS-90-15 برای شرایط شوری بالا مناسب و با رعایت ملاحظات قابل توصیه هستند.