بررسی مراحل رشد و نمو گندم نان (Triticum aestivum L.) در کرمانشاه با استفاده از شاخص درجه روز رشد تحت شرایط تعجیل و تأخیر در موعد کاشت

Abstract

به­منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و فنولوژی چند رقم جدید گندم نان، آزمایشی به­صورت کرت‎های خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام‌آباد غرب طی دو سال زراعی 94-1392 اجرا شد. عامل­های مطالعه شده شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (هراکش، ورکشت، کرپه و خیلی­کرپه) و ارقام گندم در شش سطح (چمران-2، پارسی، پیشتاز، بهار، سیروان و سیوند) بودند که به­ترتیب در کرت‎های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کاشت هراکش، کرپه و خیلی­کرپه سبب کاهش عملکرد دانه به‎ترتیب به­میزان 34/19، 34/30 و 40/44 درصد نسبت به کاشت ورکشت شد. کل دوره رشد گندم در کاشت هراکش، ورکشت، کرپه و خیلی­کرپه به‎ترتیب برابر با 244، 222، 204 و 181 روز بود. در کاشت هراکش، تعداد روز تا رسیدن به مراحل ظهور اولین برگ، آغاز پنجه‎زنی، برجستگی ساده، برجستگی دوگانه، سنبلچه انتهایی و ساقه‎دهی کاهش یافت، اما از مرحله ساقه‎دهی به بعد، ارقام دارای بیش­ترین تعداد روز تا ظهور برگ پرچم، آبستنی، سنبله‎دهی، گرده‎افشانی و رسیدگی فیزیولوژیک بودند. در هر چهار تاریخ کاشت، ارقام بهار و سیروان به­ترتیب با میانگین 2317 و 2155 درجه روز رشد، بیش­ترین و کم­ترین مقدار را در طول دوره رشد داشتند. رقم پارسی نیز با 934 واحد در دوره طویل شدن ساقه و با 807 واحد در دوره پرشدن دانه، به­ترتیب دارای بیش­ترین و کم­ترین درجه روز رشد بود و از این­رو به­علت زودرسی (سنبله‎دهی) و پرکردن مناسب دانه‎ها، بیش­ترین عملکرد دانه را در مجموع چهار تاریخ کاشت (8097 کیلوگرم در هکتار) به­خود اختصاص داد. به­طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که تعجیل یا تأخیر در کاشت، سبب کاهش قابل­ملاحظه عملکرد دانه نسبت به کاشت ورکشت در همه ارقام مورد بررسی شد. بنابراین، کاشت در نیمه آبان و استفاده از رقم­هایی مانند پارسی و سیروان را می‎توان برای اقلیم‎های مشابه منطقه بررسی­شده در این تحقیق پیشنهاد داد.