استخراج ضرایب گیاهی سه رقم برنج بر پایه روش برآورد تبخیر- تعرق مرجع در منطقه رشت

Abstract

تعیین تبخیر- تعرق در مطالعات آبی و به ویژه جهت برآورد آب مصرفی گیاه و طراحی سیستم‌های آبیاری ضروری است. یکی از مهم‌ترین مراحل در تعیین آب مورد نیاز گیاه، تعیین ضریب گیاهی و تبخیر- تعرق مرجع با توجه به عواملی مانند دوره رشد، تنوع گونه و واریته گیاه است. پژوهش حاضر در اراضی شالیزاری موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در منطقه رشت، در سال­های 1390 و 1391 به منظور استخراج ضریب گیاهی برنج برای سه رقم هاشمی به عنوان رقم محلی، خزر به عنوان رقم اصلاح شده و بهار به عنوان رقم هیبرید انجام شد. مقادیر تبخیر- تعرق گیاه با نصب 3 عدد مینی­لایسیمتر استوانه‌ای برای هر رقم اندازه­گیری شد. استخراج ضرایب گیاهی بر پایه پنج روش پنمن-مانتیث فائو، تابش، بلانی-کریدل، تشت تبخیر و هارگریوز– سامانی جهت برآورد تبخیر- تعرق مرجع انجام گرفت. بر اساس نتایج، نیاز آبی ارقام خزر (526 میلی­متر) و بهار (490 میلی­متر) نسبت به رقم هاشمی (459 میلی­متر) به ترتیب به میزان 6/14 و 8/6 درصد بیشتر بود. ضرایب گیاهی با توجه به رقم و روش مبنای برآورد ETo، بین 76/0 تا 09/1 برای مرحله ابتدایی، 15/1 تا 48/1 برای مرحله میانی و 91/0 تا 21/1 برای مرحله انتهایی متغیر بود. تفاوت ضرایب گیاهی استخراج شده در این پژوهش به تفکیک مراحل سه­گانه با مقادیر توصیه شده فائو نشان از ضرورت استخراج ضرایب گیاهی بر مبنای شرایط محلی است. ضرایب مذکور با توجه به این­که بر مبنای روش برآورد تبخیر-تعرق مرجع استخراج شده می­تواند موجب تدقیق برآوردها در شرایط محدودیت دسترسی به داده­های هواشناسی شود. نتایج این پژوهش برای کارشناسان و متولیان آب منطقه در افزایش دقت برآوردهای نیاز آبی و با هدف استفاده از آن در طراحی پروژه­های آبی و برنامه­ریزی تحویل آب در شبکه­های آبیاری و زهکشی می­تواند موثر واقع شود.