بررسی و نقد کتاب تاریخ جنون در جامعۀ اسلامی دورۀ میانه

Abstract

جنون یکی از مسائل مهمِ کم‌تر بررسی‌‌شده در حوزۀ تاریخ اجتماعی و پزشکی جوامع مسلمان در سده‌‌های میانۀ اسلامی است. جنون، تا دو سه دهۀ پیش‌ازاین، بیش‌تر به‌عنوان یک بیماری روانی موردتوجه پژوهش‌گران تاریخ پزشکی قرار داشت. اما با معرفی رویکردهای جدید اجتماعی به پدیده‌‌های پزشکی به‌‌تدریج شاهد شکل‌‌گیری جریانی پژوهشی هستیم که مسائل و موضوعات پزشکی را ورای مرزهای شناخته‌‌شدۀ دانش پزشکی و در فضایی بینارشته‌‌ای موردبررسی قرار می‌‌دهد و آثاری را در این زمینه تولید کرده است. یکی از معدود آثاری که در همین چهارچوب به‌شکلی گسترده تاریخ جنون را در جوامع اسلامی بررسی و تحلیل کرده کتاب <em>تاریخ جنون در جامعۀ اسلامی دورۀ میانه</em> نوشتۀ مایکل دبلیو. دالس است. او در این کتاب به‌شکلی تفصیلی و از سه منظرِ پزشکی، اجتماعی‌ ـ تاریخی، و حقوقی/ شرعی و با اتکا بر طیف متنوعی از منابع موضوع جنون را دست‌مایۀ پژوهشی درخشان قرار داده است. بااین‌حال، این اثر به‌دلایل مختلف ازجمله رویکرد جزئی‌‌نگر نویسنده، داده‌‌های فراوان دربارۀ جنون، و گرفتارشدن در دام نوعی ره‌یافت شرق‌‌شناسانۀ اروپامحور، که همه‌چیز را به اروپا احاله می‌‌دهد، دچار اشکالاتی محتوایی، به‌‌ویژه تعمیم‌‌های ناروا، شده است.