نقدی بر کتاب <i>چالش مدرنیته؛ جهان عرب در جست‌وجوی اصالت</i>

Abstract

هدف نویسندۀ کتاب موردبررسی یافتن پاسخی برای شکست پروژۀ نوسازی در خاورمیانه ازطریق ردیابی ناسازواری‌های مبنایی توسعه با فرهنگ این منطقه است. لؤی صافی ابتدا شکل‌گیری ذهنیت توسعه در آرای دکارت و کانت را مرور کرده؛ سپس، به مقایسۀ دو مدل مارکسی و وبری توسعه ازحیث نظری پرداخته است. او با اولویت‌دادن به ساختارهای آگاهی و فرهنگ موضع خود را در این زمینه مشخص می‌کند. سطح تحلیل نویسنده و اندیشۀ متفکران و روشن‌فکران جهان اسلام از ابتدای رویارویی آن‌ها با دو رویۀ تمدن مدرن غرب، ‌یعنی استعمار و پیشرفت تکنولوژیک، است. او تلاش کرده است تا مواجهۀ اندیشمندان مسلمان و عمدتاً عرب با معضلۀ سنت ـ مدرنیته را ازطریق نحوۀ برخورد آنان با میراث اسلامی و عربی نمایان سازد. درنهایت، صافی بر آن است که راه توسعه تنها از غرب نمی‌گذرد و می‌توان با بازگشت فعالانه و انتقادی به میراث اسلامی و عربی به توسعۀ بومی دست یافت. باوجودی‌که نویسنده ادعا می‌کند از مدل‌های غربی فراتر رفته، درنهایت خود به ارائۀ یک نظر کلی یعنی همان ضرورت رجوع به میراث در امر توسعه بسنده می‌کند؛ ازاین‌رو، می‌توان این اثر را صرفاً به‌عنوان مدخلی درباب ضرورت توسعۀ بومی در نظر گرفت. به‌علاوه، ازحیث روش‌شناختی نیز ابهامات و ایهاماتی در کتاب دیده می‌شود.