"قبلا ممکلت رو هوا بود الان افتاده رو آب...": تحلیل محتوایی جوک های مجازی حادثه سیلاب فروردین ماه 1398

Abstract

در سالهای اخیر ساخت و انتشار جوک های برخاسته از حوادث و موضوعات خوشایند و ناخوشایند جامعه (جوک های فاجعه) به یک پدیده اجتماعی در ایران تبدیل شده است. بی شک دلایل پیدایش، ماهیت، محتوا، و کارکردها و کژکارکردهای این گفتمان نیازمند بررسی از ابعاد مختلف جامعه شناسی، مردم شناسی و بررسی فرهنگ عامه است. این پژوهش با تمرکز بر رویدادی اخیر، به بررسی محتوایی جوک های ساخته شده در خصوص حادثه سیلاب گسترده در فروردین ماه 1398 در ایران می پردازد. داده های پژوهش مشتمل بر بیش از 100 جوک است که از شبکه های اجتماعی در خصوص این حادثه گردآوری شد که با روش تحلیل محتوای کیفی کد گذاری و سپس مقوله بندی گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پدیده سیلاب منتهی به ساخت جوک هایی با مضامین سیاسی- انتقادی، اعتقادی-مذهبی، جنسیتی و منفعلانه گردیده است. به عبارتی دیگر، بخش اعظمی از این جوک ها خنثی نبوده، برگرفته از تجربه زیسته و پیش زمینه ذهنی مخاطب ایرانی هستند و دارای بار ارزشی سیاسی-اجتماعی و ایدئولوژیکی هستند.