نقد جامعه‌شناختی سیمای محمود غزنوی در شعر عطّار

Abstract

<strong>سلطان محمود غزنوی که از پادشاهان مقتدر عهد غزنوی است، جایگاه ویژه</strong><strong>‌</strong><strong>ای در ادب پارسی دارد. وی، مانند هر پادشاه و حاکم دیگر، توأم با زمامداری خویش مورد مدح و ستایش قرار گرفته و بخشی از این فرآیند در قالب اشعار مدحی و همچنین در تواریخ تألیف شده در عهد غزنوی ثبت گردیده است. علاوه‌براین، تصویری خاص و منحصربه‌فرد نیز از وی در ادب پارسی قابل ملاحظه است که در مورد دیگر زمامداران ترسیم نگردیده است و آن معرّفی او به‌عنوان نماد راستین عشق</strong><strong>‌</strong><strong>ورزی است که در متون عرفانی با نگرشی متمایز و ممتاز بیان گردیده است. در شعر عطّار، محمود غزنوی با سیمایی منحصربه</strong><strong>‌</strong><strong>فرد معرّفی می‌شود. سیمای محمود، علاوه‌بر موارد مذکور، بیانگر شاهی آرمانی و متعالی است. شاه آرمانی، یکی از نظریه</strong><strong>‌</strong><strong>های مطرح و عام در ادب و اندیشة ایرانی است. قدمت این اندیشه فراتر از آن است که بتوان تاریخ مشخّصی را برای شکل</strong><strong>‌</strong><strong>گیری آن بیان کرد. در اندیشة عطّار، مسألة شاه آرمانی با شخصیّت</strong><strong>‌</strong><strong> تاریخی محمود غزنوی تلفیق گردیده است. این رویه، تحت تأثیر شرایط نابسامان اجتماعی و عدم کفایت شاهان زمانه صورت گرفته است که منجر به تحلیل رفتن علم، ادبیّات و فرهنگ شده است. این پژوهش به شیوة تحلیلی- توصیفی ، برمبنای نظریة جامعه</strong><strong>‌</strong><strong>شناسی ادبی است و با استقاده از روش کتابخانه</strong><strong>‌</strong><strong>ای- اسنادی صورت می‌پذیرد.</strong>