کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی
مرور بر اساس
مجموعه‌های این پایگاه
ارسال های اخیر
-
منابع اشعارِ سرگردانِ متن نزهه‌العقول فی‌لطایف‌الفصول
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-11-21)نزهة‌العقول اثر محمّد عوفی، مشحون از ابیات و اشعاری است که بدون نام شاعر به متن راه یافته‌اند. این متن، چهل فصل دارد که مؤلف آن در هر فصلی، متناسب با حکایات، ابیات و اشعاری در قالب‌های مختلف آورده است. پژوهش حاضر با تکیه ...
-
مناجات‌نامه ها در بوتۀ تحلیل هماهنگی وزن و محتوا (مطالعه موردی مناجات نامه های منظوم فارسی تا قرن هشتم هجری)
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-11-21)جستار حاضر تلاشی است برای بررسی همراستایی وزن و محتوای اوزان مناجات‌نامه‌های فارسی تا قرن هشتم هجری. در این پژوهش که با شیوۀ تحلیلی-توصیفی انجام شده است، ابتدا مسألۀ اصالت وزن و محتوا در شعر فارسی مطرح و اوزان رایج شعر ...
-
منازل و مقامات سیر و سلوک در مشرب عرفانی روزبهان بقلی
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-11-21)یکی از اساسی ترین مباحث در طی طریق معنوی و سلوک عرفانی، مراحلی است که سالک در این سفر انفسی باید آنها را پشت سر بگذارد. بررسی متون عرفانی از ابتدا تا سده هفتم نشان‌می دهد که درباره تعداد مراحل سلوک میان عارفان اختلاف ...
-
نگاهی دیگر به تذکره مدایح الحسینیّه
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)در دوره 23، شماره 53 فصلنامه علمی کاوشنامه، مقاله‌ای با عنوان «معرّفی تذکره مدایح حسینیّه و بررسی مشخصّات سبکی برجستة آن» درج شده بود. این مقاله، تذکره مزبور را در دو بخش تاریخی و ادبی ارزیابی‌کرده است. تذکره فوق، در باب ...
-
استعاره‌های مفهومی مرگ در داستان سیاوش
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)در این پژوهش به بررسی استعاره‌های مفهومی مرگ در داستان سیاوش از شاهنامۀ فردوسی بر مبنای نظریّۀ زبان‌شناسی استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسون پرداخته شده‌است. بر اساس این بررسی مفهوم مرگ به شش کلان‌استعارۀ «مرگ، حقارت است»، ...
-
ترکیب ها: سازه‌های ایجازی در زبان شعری نظامی گنجوی
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)ایجاز هم از حیث اقتصاد واژگانی، هم به جهت مناسبات اخلاقیِ زبانی-گفتاری و هم از منظر زیبایی‌شناسی بلاغی، پسندیده و سفارش‌شده است. ایجاز، صنعتی بی‌قاعده و مخلوق توانمندی‌های هنری و کلامی گویندگان است. بنیادنهادن کلام موجز، ...
-
تبیین کنش شخصیت‌ها در دوراهی‌های اجتماعی در شاهنامه با تأکید بر نظریۀ انتخاب عقلانی
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)در دوراهی اجتماعی، کنشگر بین دو گزینۀ غیرهمیارانه (جستوجوی نفع فردی آنی) و همیارانه (جستوجوی نفع جمعی یا نفع فردی درازمدّت از طریق نفع جمعی) دچار تعارض میشود که برای انتخاب عقلانی، باید سود و زیان هر راه را محاسبه‌کند ...
-
مقدّمه در ترازو (مطالعه‌ای درباره اهمیّت و کارکرد «مقدّمات» کتب عبدالحسین زرّین‌کوب)
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)مقدّمه، دیباچه و یا پیشگفتار به منزله مجلس اُنس نویسنده و خواننده و یا درگاه ورود به متن یا بحث تلقّی‌می‌شود که ارزش کار نویسنده را نشان‌می‌دهد و خواننده پس از مطالعه و تأمّل در آن تصمیم‌می‌گیرد که کتاب مورد نظر، سودمند و ...
-
گونه‌شناسی داستان: بازشناسی ایدئولوژی سیاسی صادق چوبک، در بستر نقیضۀ تمثیلی«اسائۀ ادب»
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)شناخت گونه‌ها و زیرگونه‌ها، اقدامی مهم در جهت شناساندن آثار ادبی و ارزیابی زیبایی‌های سبکی و زبانی آن‌هاست. در پژوهش حاضر به‌منظور برداشتن گامی در این مسیر، داستان نقیضه‌وار «اسائۀ ادب» از مجموعۀ «خیمه‌شب‌بازی» با استفاده ...
-
تحلیل پدیدارشناسانۀ شعر قلندری
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-08-22)مکتب یا روش پدیدارشناسی با تغییرات بنیادینی که در تفسیر و فهم فلسفه، فرهنگ، ادبیّات، سیاست، علوم و هنر ایجاد نمود، موجبات خروج اندیشمندان از نگاه عادت‌زده و تحلیل‌های تکراری را فراهم ساخت و با به تعلیق درآوردن خوانش متون ...
-
بررسی الگوی زن غربی و تأثیر آن بر محیط زیست ایران در رمان «داستان یک شهر» احمد محمود با نگاهی به گفتمان قدرت
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-05-21)سیاستگذاری های دوره پهلوی اوّل با تأثیرپذیری از گفتمان های مختلفی شکل‌گرفت؛ یکی از آن ها قانون کشف حجاب بود که با ایجاد نابسامانی تأثیرات نامطلوبی را بر محیط زیست طبیعی، مصنوعی و اجتماعی ایران بر جای گذاشت. در این ...
-
آیا تلفظ مصوّت‌های زبان فارسی در دوران معاصر تغییر کرده است؟
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)مبنای وزن عروضی شعر رسمی فارسی تمایز هجاهای کوتاه و بلند است. تعداد و ترتیب هجاهای کوتاه و بلند در همه مصراع های یک شعر باید یکسان باشد. کوتاهی و بلندی هجاها خود ناشی از کوتاهی و بلندی مصوّت هاست. مصوّت های بلند سه تا ...
-
مقایسۀ ذهنیّت غنایی نظامی‌گنجوی وخواجوی‌کرمانی با تکیه بر«لیلی و مجنون وگل و نوروز»
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)موضوع این مقاله بحث و بررسی دربارۀ مقایسۀ ذهنیّت غنایی نظامی گنجوی در منظومۀ «لیلی و مجنون» و ذهنیّت غنایی خواجوی‌کرمانی در منظومۀ «گل و نوروز» است. تحوّل شگرف ذهنیّت غنایی در این دو اثر، ناشی از آمیختگی ذهن شاعر ...
-
بررسی و تحلیل فراخوانی شخصیت‌ها و روایات اسطوره‌ای-حماسی در شعر زنان افغانستان
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)اسطوره، از استعاره گونه هایی است که به دلیل برخورداری از ویژگی تکرارپذیری و ماهیت بینامتنی، همواره در آثار منظوم و منثور فارسی بازتولید شده و شاعران به یاری این عنصر تصویرساز به توسعۀ معنایی و زیباشناختی آثار خود پرداخته ...
-
«کسب» و «ترک» در متون منثور عرفانی تا پایان قرن هفتم (ﻫ .ق.) بر اساس مقتضیات حال و مقام
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)کسب و کار و ترک آن از مباحث مورد اختلاف نزد صوفیان است. در قرآن و احادیث و سیرۀ نبوی بر کسب‌کردن تأکید شده‌است. برخی از عرفا طبق سنت پیامبر گرامی اسلام (ص) بر کسب‌کردن و برخی دیگر بر ترک آن تأکید داشته‌اند. از آنجا که ...
-
تحلیل متن - بافت در تصاویر شعر 23 از احمد شاملو به روش نورمن فرکلاف
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)هدف این مقاله تحلیل متنی-بافتی تصاویر شعر «23» از شاملو با الگوی فرکلاف است. شعر «23» شعری سیاسی است و رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از کارآمدی کافی در تحلیل گفتمانی این شعر برخوردار است. این شعر بیانی تمثیلی از اوضاع ...
-
ملاحظات بینامتنی در شعر و زندگی خاقانی و بهار
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-02-20)یکی از مهمترین رویکردهای ادبی در نقد ادبی جدید، بینامتنیت یا رویکرد میان متنی است؛ این اصطلاح را ژولیا کریستوا در حدود پنجاه سال قبل مطرح کرد و باب تازهای برای تحلیل متون گشود. در بینامتنیت، بر خلاف دیدگاه های کلاسیک ...
-
تحلیل ِ کاربردِ ساز بربط در شعر فارسی بر اساس سبک‌شناسی پیکره ای
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-05-21)پیوند موسیقی و شعر از دو منظر درخور توجّه است: نخست مبحث آهنگ و توازن های مختلف کلام است که ساحت موسیقایی شعر را می سازد؛ دیگر کاربرد آلات و اصطلاحات موسیقی در شعر است. شاعرانِ ادوار مختلف با استفاده از نام سازها و ...
-
«گودرز» در روایت‌های عامیانه شاهنامه و طومارهای نقالی
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-05-21)در شاهنامه فردوسی، گودرز پسرِ کشواد، یکی از پهلوانان نامداری است که برای نخستین بار در داستان جنگ مازندران ظاهر میشود و پس از همراهی با پهلوانان ایرانی در نبرد با تورانیان و اَنیرانیان و حتی کشته‌شدنِ بسیاری از فرزندان و ...
-
سعدی در مصاف حجاج بن یوسف ثقفی؛ حکایتی از بوستان و درنگی در ریشه‌های تاریخی آن
(دانشگاه یزدYazd University, 2024-05-21)در باب اول بوستان سعدی حکایت «نیک‌مردی» دیده‌می‌شود که اکرام حجاج یوسف نکرده‌است. بافت حکایت نشان می‌دهد که سعدی رخدادی تاریخی را به تصویر کشیده‌است. جز نام حجاج، دیگر اشخاص و اجزای ماجرا در هاله‌ای از ابهام و نهفتگی است. ...
