مطالعه تطبیقی نظام‌های جایگزین پرداخت خسارت‎‎های بدنی در حقوق ایران و انگلستان

Abstract

جبران خسارات بدنی از منظر قانون­گذاران بسیار با اهمیت است به نحوی که موجب ایجاد رویکرد تأسیس نظام‌های جایگزین پرداخت خسارات بدنی شده تا در مواردی که به هر علت این خسارات از سوی شخص خاطی یا بیمه­­گر وی جبران نشود، خود دولت این خسارات را جبران نماید. در حقوق ایران دو نهاد «بیت‏المال» و «صندوق تأمین خسارت‌های بدنی» به عنوان نظام‌های جایگزین جبران خسارت‎های بدنی پیش‎بینی شده‎اند و در انگلستان مشابه این وظیفه را با برخی تفاوت­ها «اداره جبران خسارت‌های ناشی از جرایم» و «اداره بیمه‌گران وسایل نقلیه موتوری» بر عهده دارند. این نظام‎ها در ایران و انگلستان از جهت شرایط و موارد جبران خسارت قابل مقایسه هستند و در این مقاله موارد مذکور به شیوه توصیفی- تحلیلی و به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار می‎گیرند. در انگلستان برای جبران خسارت‎های بدنی توسط نظام‌های جایگزین پرداخت خسارت‎های بدنی شرایط متعددی پیش‎بینی شده است که برخی از شرایط مزبور، در ایران نیز از شرایط جبران خسارت محسوب می‎شود؛ لکن بیشتر این شرایط، در ایران از شرایط دریافت خسارت محسوب نمی‎گردد؛ لذا مشاهده می‎شود رویکرد حقوق ایران برای پرداخت خسارت‎های بدنی، رویکردی سهل‏گیرانه‎تر است. در حقوق ایران، برای تعیین مسئولیت بیت‏المال عمدتاً به منشأ خسارت توجه شده است؛ نظیر خطایی بودن قتل یا اشتباه قاضی، همچنین در مواردی که جبران خسارت‌های ناشی از حوادث رانندگی بر عهده صندوق تأمین خسارت‌های بدنی گذاشته شده است، عمدتاً همین دیدگاه دنبال می‎شود؛ لکن در حقوق انگلستان به ­جای توجه به منشأ زیان، به شرایط و اوضاع و احوال حادثه توجه می‎گردد.