حق نمایندگی اقلیت ها در اسناد بین المللی و حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

نمایندگی حقی است بنیادین که تجلی­گر حق حاکمیت است و به عنوان پدیده‌ای غیرقابل تفکیک از مردم در نظر گرفته می‌شود تا همه اقشار مردم- اقلیت‌ و اکثریت- بتوانند برای تعیین منافع خویش، نمایندگانی را انتخاب کنند. تضمین حقوق اساسی اقلیت‌ها، مستلزم به رسمیت شناختن حق نمایندگی مؤثر ایشان در یک نظام نمایندگی واقعی وکارآمد است. یک نظام نمایندگی مطلوب باید عملاً قادر به انعکاس اراده­ی سیاسی اقلیت در کنار اکثریت مردم باشد و در غیراین صورت، حق حاکمیت مردم در تعیین سرنوشت خویش فاقد ضمانت اجرای مؤثر است. از شاخصه‌های دولت حق­بنیاد و مردم­سالار در دولت مدرن، مسأله حقوق اقلیت‌ها و به نوعی تأمین و تضمین حداکثری حقوق آن‌ها در عرصه‌های گوناگون بوده است که این مهم، تنها از طریق شناسایی حق نمایندگی برای اقلیت‌ها حاصل خواهد شد. علی‌رغم اهمیت این حق بنیادین، اسناد بی­‌المللی به طرز بسیار محدودی به آن توجه نموده‌اند. به طوری که مفهوم دموکراسی نمایندگی در مهم‌ترین اسناد بین‌المللی از جمله میثاقین (1966)، با قاطعیت تعریف و تجویز نشده است. در نظام جمهوری اسلامی ایران، اقلیت‌ها، شهروند جامعه­ی اسلامی به شمار می‌روند که این مسأله جایگاه سیاسی یکسانی با اکثریت جامعه به آن‌ها اختصاص می‌دهد و لذا حق نمایندگی برای اقلیت‌ها -که مبتنی بر حق تعیین سرنوشت و حق برابری می‌باشد- همچون سایر شهروندان، در اصل (64 ق. ا.) مورد تأکید و تضمین قرار گرفته است. رویکرد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اقلیت‌ها، با اعتقاد به اشتراک در ارزش و کرامت انسانی و نیز دعوت به همگرایی پیروان ادیان مختلف حول مشترکات، الگویی منطقی و معقول را برای همزیستی و تعامل میان اقلیت‌ و اکثریت ارائه داده است.