نگرش جامعه‌شناختی- ادبی بر غزل سیاسی در شعر فارسی

Abstract

جامعه‌شناسی ادبیات، به عنوان یکی از جدیدترین حیطه‌ها در جامعه‌شناسی، سعی دارد تمامی موارد و عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری و دگرگونی آثار ادبی را بررسی کند. در این نظریه، واقعیت‌های اجتماعی و رویدادهای مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و روابط طبقات و گروهها که بیشترین تأثیر را در جریانات سیاسی دارند، به نمایش در می‌آید. در واقع نگاه جامعه‌شناختی به ادبیات می‌تواند وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره را تا حدودی نمایان سازد. شعر به دلیل همراهی دیرینه‌اش با جامعه و حیات اجتماعی، به عنوان مناسبترین محمل تاریخی و اجتماعی، آثار و نشانه-های بیرونی جامعه را در خود به همراه دارد و مطالعه آن از دیدگاه جامعه شناسی ادبی، پاسخ بسیاری از واقعیت‌های ناگفته و دور از دسترس مورخان و جامعه‌شناسان را در اختیار ما قرار می‌دهد. غزل به عنوان یک قالب شعری پیشرو، قابلیت عرضه مسائل سیاسی و اجتماعی را دارد. در اشعار بسیاری از شاعران متقدم و معاصر نمونه‌های فراوانی را می‌توان یافت، که در آن به تعریض یا به صورت مستقیم اشاراتی به مسائل اجتماعی و سیاسی شده است، از جمله انتقاد از امیران و زمامداران، انتقاد از اوضاع نابسامان جامعه و بی‌توجهی به طبقات محروم، انتقاد از وابستگی به بیگانگان و... که در لابه‌لای سروده‌های شاعران شعر فارسی دیده می‌شود.