مرصادالعباد: انحرافی در سنت متون صوفیانه

Abstract

یکی از ویژگی‌های اصلی آثار صوفیانه اقتباس آن‌ها از اندیشه‌های صوفیان پیش از خود است، چنانکه تأثیرپذیری نویسنده‌ی کشف المحجوب از رساله‌ی قشیریه این امر را اثبات می‌نماید، این تأثیرپذیری و تأثیرگذاری‌ها سبب ارتباط زنجیره‌ای این آثار با یکدیگر شده است، حال آنکه مرصادالعباد نجم رازی به نوعی انحراف و خروج از این زنجیره و سنت است.نجم‌الدین رازی در تألیف آثار خود به مسائل تاریخی و سیاسی زمان توجه نموده و به مقتضای زمان در تعالیم صوفیانه دگرگونی-هایی ایجاد کرده است. به عنوان یکی از این دگرگونی‌ها می‌توان به جایگاه کلیدی شاهان در مرصادالعباد اشاره کرد که رازی این طبقه را در صدر سایر طبقات می‌نشاند. حال آنکه مطالعه آثار صوفیه پیش از او سرشار از احادیثی است که پیران، مریدان خویش را به دوری از شاهان امر کردند، نویسندگان در این مقاله به انحراف‌های نجم رازی از سنت متون صوفیه پرداخته، سعی می‌کنند تا دلایل چنین انحرافی را نیز با رویکردی به عصر رازی بیان کنند.