نقد روانشناختی قهرمان رمان «العطر الفرنسی» اثر امیر تاج السر بر اساس نظریه نیازهای هنری موری

Abstract

نقد روانشناسی یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر است که با وجود ابهامات و کاستی­هایی که دارد، در تحلیل روانی شخصیت­ها و فهم ­بهتر آثار ادبی به پژوهشگران کمک شایانی می­کند. یکی از نظریه­های مطرح در این رویکرد نقدی، نظریة «نیازها» است که برای اولین­بار توسط روانشناسی آمریکایی به نام «هنری موری» مطرح شد. از نظر او نیازها به سبب وجود فشار است که در انسان خودنمایی می­کنند و انسان برای برطرف ساختن این فشارها به پاسخ­دادن به نیازهای خود از راه­های گوناگون اقدام می­نماید. این مقاله بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و آماری، ضمن بررسی علل بروز نیازها در قهرمان رمان «العطر الفرنسی»، مهمترین نیازهای او را مشخص نموده و اسباب غلبه یک نیاز بر نیازهای دیگر را واکاوی نماید. نتیجه آنکه مشکلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که در زمره «آلفا پرس» به حساب می­آیند، سبب به وجودآمدن فشارروانی(بتاپرس) و بالتبع احساس نیاز در شخصیت اصلی داستان می­شود؛ او سعی­دارد تا با برطرف­کردن نیازهای ثانویه همچون فهم، سلطه­جویی، نمایش، میل جنسی، طرد، خویشتن­پایی، دنباله­روی (احترام)، آسیب­گریزی، مهرورزی و پرخاشگری بر این فشارهای درونی و بیرونی غلبه کرده و بر آنها فائق آید؛ اما در نهایت دچار فروپاشی شخصیت می­شود و نمود بیشترِ نیاز«فهم» در این رمان حکایت از عدم پاسخگویی صحیح بدین نیاز بوده است.