کاربرد التفات در بافت کلام الهی

Abstract

التفات یکی از فنون و آرایه­های ادبی است که در بیشتر کتابهای بلاغی عربی و فارسی به معنای تغییر زاویة سخن آمده و انواع محدودی از تغییرات اسلوبی و معنایی برای آن بر­شمرده شده است. اگرچه توجه به التفات و نشانه­ها­یی مبنی بر وجود آن در تمامی ادوار بلاغت عربی و فارسی به چشم می­خورد، بی­تردید، رشد و تکامل این صنعت ادبی، مدیون و مرهون پژوهشهای بلاغی ادیبان مسلمان در اثبات وجوه اعجاز قرآن است. این مقاله سعی دارد، کاربرد التفات را در قالب انواع تغییرات اسلوبی همچون؛ تغییر در ضمایر، اعداد، حروف اضافه، زمان افعال، تغییر جهت خطاب، کاربرد اسم به جای ضمیر و... در قرآن بررسی کند و با ذکر نمونه و اشاره به دیدگاههای مفسر­ان قرآن، به توضیح هر­ یک بپردازد. پژوهش حاضر نشان از آن دارد که التفات یکی از بارز­ترین مشخصه­های سبکی قرآن است و کاربرد انواع آن در قرآن، بسیار چشمگیر­تر و فراتر از به کار­گیری آن در آثار ادبی نوابغ عرب و سخنور­ان فارسی است.