نقد، بررسی و تحلیل تقابل حیرت و یقین در غزلیات عطار

Abstract

دنیای عرفان، مملو از تقابل­هاست؛ این عناصر متقابل که برگرفته از ویژگیِ کلِ هستی و جلوه­های متفاوت آن و نیز حالات و تجربیات روحانی شدید و متفاوت عرفا در شرایط روحی مختلف می­باشد، زبان عرفان را برای بیان این حالت متناقض، به سوی تقابل سوق داده­است. حیرت و یقین، از جمله تقابل­های عرفانی و یکی از مراحل سیر و سلوک عارفانه است که در آثار شعرا و عرفا به­گونه­های مختلف تجلّی یافته­است. عطار نیز به­عنوان شاعری عارف، با کوله­باری سرشار از تجارب عرفانی این دو موضوع مهم را به­گونه­ای صریح و روشن در آثارش منعکس کرده است. این مقاله کوشیده است تقابل حیرت و یقین را در انواع غزلیات عطار به تصویر بکشد. حاصل جستجو این است که نزد عطار، حیرت و یقین دارای حرکتی دایره­وار است که در سیر از یقین به حیرت، یقین حاصل شده برای عارف، در نهایت او را به حیرت می­کشاند. زیرا، آخرین مرتبة یقین الهی، اعتراف به حیرت در برابر آن هستی مطلق و بی­بدیل می­باشد. داده­های پژوهش به شیوة کتابخانه­ای گرد آمده و با روش تحلیلی و توصیفی پردازش شده است.