الگوی توزیع فضایی جرائم شهری و عوامل زمینه‌ای مؤثر بر آن (موردمطالعه: کلان‌شهر مشهد)

Abstract

شهر مشهد، به‌عنوان دومین کلان‌شهر ایران دارای تنوع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی زیادی است. این تنوع همه‌جانبه از طرفی فرصت‌هایی را برای توسعه شهر فراهم می‌آورد و از طرف دیگر باعث حضور مهاجران داخلی و خارجی و بروز برخی از ناهنجاری‌های اجتماعی خواهد شد. هدف این پژوهش، شناسایی ویژگی‌های مکانی و زمانی جرائم، توزیع فضایی گونه‌های مختلف جرائم در حوزه‌های استحفاظی نیروی انتظامی و سنجش عوامل زمینه‌ای در وقوع جرائم می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش همه زندانیان حبس شده در زندان‌ها و یا بازداشتگاه‌های شهر مشهد می‌باشد، با توجه به جامعه آماری تعداد 236 نفر به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شد و تحلیل‌های زمینه‌ای مؤثر بر ارتکاب جرم بر روی آن‌ها انجام گرفت. علاوه بر نظرات زندانیان، برای بررسی الگوهای توزیع فضایی جرائم از داده‌ها و اطلاعات آماری مربوط به حوزه‌های استحفاظی نیروی انتظامی شهر مشهد استفاده شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از تحلیل‌های آماری ArcGIS مانند لکة داغ جرائم، بیضی انحراف استاندارد، رگرسیون فضایی و نقشه سه‌بعدی TIN کمک گرفته و برای بررسی عوامل نهادی مؤثر بر جرم از مدل‌سازی معادلات ساختاری در محیط Amos Graphic استفاده شد. نتایج پژوهش نشان‌دهنده عدم یکنواختی توزیع جرائم ازنظر تعداد و تنوع در شهر مشهد و بین محله‌های مانند طبرسی، رجایی، کوی پلیس، فیاض بخش و امام رضا(ع) می‌باشد. حوزه استحفاظی طبرسی به‌عنوان نقطه اصلی ارتکاب جرائم شناخته‌شده است همچنین توزیع فضایی انواع جرم به‌صورت نقشه‌های انحراف استاندارد نشان داده‌شده‌اند. از بین شرایط محیطی مؤثر بر ارتکاب جرم، نقش خلوتی مکان، مناسب بودن شرایط و عدم حضور به‌موقع پلیس بیشتر از سایر عوامل محیطی می‌باشد. در بعد اقتصادی نقش بیکاری و نابرابری‌های اقتصادی بیشترین اهمیت را داشته، در بعد اجتماعی- فردی، عامل‌های بی‌سوادی و بی‌اعتقادی نقش مهم‌تری داشتند.