بررسی شاخص‌های توسعه در مناطق مرزی در راستای تحقق امنیت پایدار (مطالعه موردی روستاهای مرزی شهرستان درگز)

Abstract

فقدان عدالت فضایی و جغرافیایی و نابرابری‌ها در بین مناطق مختلف کشور از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده امنیت ملی محسوب می‌شود. این شرایط موجب تشدید احساس تبعیض بین مردم شده و شکاف‌های قومی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی را عمیق‌تر می‌کند. این بی‌عدالتی جغرافیایی و فضایی به‌ویژه در مناطق مرزی کشور که با مشکلات و چالش‌هایی بسیاری ازجمله دوری از مرکز و کانون‌های قدرت و ثروت، فقر و توسعه‌نیافتگی، ضعف زیرساخت‌ها، مجاورت با دستگاه اطلاعاتی و امنیتی کشور همسایه و ... مواجه هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است و به‌طور مستقیم بر امنیت این مناطق تأثیرگذار است. هدف از پژوهش بررسی سطوح توسعه‌یافتگی نواحی روستایی شهرستان مرزی درگز بر مبنای هفت مؤلفه اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی، خدماتی، فرهنگی-آموزشی، بهداشتی و ارتباطی و 52 شاخص می‌باشد. این پژوهش کاربردی و روش آن نیز تحلیلی- مقایسه‌ای است. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از روش تاپسیس و روش ضریب اختلاف، جهت رتبه‌بندی و پراکندگی امکانات و خدمات (شاخص‌های موردمطالعه) در دهستان‌ها مبادرت شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد ازلحاظ سطح توسعه‌یافتگی بین دهستان‌های شهرستان درگز تفاوت و نابرابری وجود دارد، به‌طوری‌که از مجموع شش دهستان این شهرستان یک دهستان در سطح کاملاً برخوردار، چهار دهستان نیمه برخوردار و یک دهستان در سطح محروم قرار دارد؛ ضمن اینکه ازنظر مؤلفه‌ها و شاخص‌ها نیز تفاوت زیادی بین دهستان‌ها وجود دارد. رتبه‌بندی دهستان‌ها در این پژوهش می‌تواند در بهینه‌سازی وضع موجود و سامان‌دهی سطوح توسعه و امنیت پایدار در این شهرستان مؤثر باشد.