تجزیه وتحلیل نواحی شهری با رویکرد شهر ایمن و روش های تحلیل چندمعیاره

Abstract

امنیت اجتماعی یک مفهوم چند بُعدی است که شامل ابعاد کالبدی، جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. مطالعه یکپارچه و ارتقای ساختار اجتماعی- اقتصادی و ویژگی‌های کالبدی فضاهای شهری اثرگذار بر امنیت اجتماعی نواحی شهری، به دلیل آن‌ که بر تجربه‌ها، احساس امنیت و رضایت خاطر ساکنان یک ناحیه اثرگذار است، یکی از اهداف اصلی سیاستگذاری و مدیریت شهری است. اولین گام برای ارتقا و بهبود ساختار اجتماعی و عناصر کالبدی یک ناحیه، شناسایی پهنه‌هایی است که در مقایسه با سایر بخش‌های آن ناحیه از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردار هستند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل ساختار اجتماعی- اقتصادی و الگوی کاربری اراضی ناحیه سه منطقه دوازده شهر تهران با استفاده از روش‌های تحلیل چندمعیاره تاپسیس، آنتروپی و شاخص همبستگی فضایی مورن در محیط نرم‌افزاری سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌باشد. روش پژوهش حاضر روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد و برای انجام پژوهش از داده‌های سرشماری عمومی سال 1385 استفاده شده است. واحدهای تجزیه و تحلیل در این پژوهش نیز بلوک‌های آماری موجود در ناحیه سه منطقه دوازده شهر تهران می‌باشد. نتایج پژوهش نشان می-دهد که پهنه‌هایی که از نظر شاخص‌های مورد نظر امتیاز حداقل را کسب کرده‌اند، به طور مشخص، ناحیه را به دو بخش تقسیم کرده‌اند که می‌تواند به کاهش انسجام اجتماعی و عدم شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی مثبت و سازنده به منظور ارتقاء امنیت اجتماعی ناحیه کمک کند. هم‌چنین، تحلیل آماری الگوی فضایی بلوک‌های موجود در ناحیه بر اساس رتبه نهایی هر یک از بلوک‌ها و با استفاده از شاخص آماری همبستگی فضایی مورن نیز بیانگر توزیع فضایی بلوک‌ها به صورت خوشه‌ای و متمرکز است. به عبارت دیگر، بلوک‌های مجاور از نظر شاخص‌های مورد استفاده با یکدیگر تفاوت دارند. از این نوع الگو در شرایطی که یک برنامه‌ریزی مشخصی برای ساماندهی و ارتقاء امنیت اجتماعی وجود داشته باشد، می‌توان به منظور اشاعه ویژگی‌های مثبت اجتماعی و فرهنگی استفاده کرد و از این طریق کیفیت نظارت و کنترل اجتماعی (غیر رسمی) را در ناحیه افزایش داد. از سوی دیگر، در صورت فقدان برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های اجتماعی مناسب و نیز به دلیل وجود ناهمگونی‌ در ساختار اجتماعی و کالبدی موجود در ناحیه می‌تواند زمینه‌ساز گسترش و نفوذ ویژگی‌های نامطلوب اجتماعی- اقتصادی در بلوک‌های مطلوب و در نهایت از بین رفتن فضاهای ایمن موجود در ناحیه گردد.