سرگردانی سوژه‌ها در متن جهانی: تبیین تئوریک روایت سوژه در جهان رسانه ای

Abstract

عصر نوین را بسیاری از متفکرین از جمله کاستلز، واتیمو، هاروی، گیدنز، بودریار عصر سلطه منطق رسانه دانسته‌اند. مهم‌ترین ویژگی رسانه های ارتباطی در عصر جدید، جهانی بودن آن است. به گونه ای که رسانه به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزانه بسیاری از سوژه های انسانی تبدیل شده است. زندگی روزمره سوژه های انسانی در مواجه با رسانه، تغییرات زیادی را تجربه کرده است. بسیاری از این تغییرات در نگاه تئوریک پارادایم های فلسفی و جامعه شناختی بازنمایی شده‌اند. مقاله حاضر به دنبال بررسی همین تغییرات است. به عبارتی بهتر، مقاله حاضر در پی بررسی تئوریک روایت سوژه در رویکردهای مختلف می‌باشد. نتایج پژوهش نشانگر این امر است که رویکردهای تحلیل رسانه از رویکرد تأثیرات رسانه تا مکتب بیرمنگام و مطالعات پسااستعماری نگاهی تا حدود زیادی متفاوت به نقش سوژه‌ها در تحلیل رسانه به عنوان یک متن جهانی دارند. در رویکردهای تأثیر رسانه، مخاطب به عنوان یک سوژه آگاه نفی می‌شود. همین نگاه با تفاوت‌هایی ایدئولوژیک در نگاه فرانکفورتی‌ها هم ادامه می‌یابد. اما در تفکرات پست مدرنیسم و به طور خاص در دیدگاه جیانی واتیمو، برای رسانه وجهی رهایی بخش قائل می‌شود که در آن سوژه‌ها می‌توانند از حاکمیت کلان روایت‌ها رهایی یابند. به هر صورت، اگر با نگاهی پارادمیک به مسئله نگاه کنیم مشخص می‌شود که هیچ کدام از تئوری‌ها و رویکردهای تحلیل رسانه را نمی‌توان به طور کامل در یک پارادایم جای داد. تلاقی و درهم تنیدگی پارادایمی، از ویژگی روایت‌های سوژه در رویکردهای نظری تحلیل رسانه می‌باشد.