تدوین الگوی پیش بینی رفتار رانندگان متخلف بر اساس نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده

Abstract

زمینه و هدف: بنا بر آمارهای پزشکی قانونی از سال 1390 تا 1397، متوسط مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات در ایران، سالانه ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر بوده است. در بین عوامل مؤثر بر بروز تصادف، نقش تعیین‌کنندۀ نگرش‌ها و باورهای هنجاری رانندگان در نحوه و میزان رعایت قوانین رانندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌های توصیفی – تحلیلی، از نوع پیمایشی است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل متخلفان رانندگی شهر تهران بود که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای، حجم نمونه ٣٩٠ نفر در نظر گرفته شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسشنامۀ پژوهشگرساختۀ 44 آیتمی بر اساس مؤلفه‌های نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده و چک‌لیست تخلفات حادثه‌ساز هفده‌گانه بود. در تحلیل داده‌ها از آماره‌های توصیفی همچون فراوانی و میانگین و انحراف معیار و همچنین از روش‌های آمار استنباطی مانند روش معادلات ساختاری، تحلیل رگرسیون و ضریب تمیزی استفاده شد. یافته‌ها: یافته‌های به‌دست‌آمده حاکی از توان بالای مؤلفه‌های نگرش، قصد رفتاری، باورهای هنجاری و کنترل رفتاری ادراک‌شدۀ این نظریه در پیش‌بینی رفتار متخلفان رانندگی با سطوح متفاوت حادثه‌سازی است. تفاوت بین دو گروه رانندۀ حادثه‌ساز کم‌تخلف و پرتخلف در این بود که رانندگان حادثه‌ساز کم‌تخلف، باور کنترل ادراک‌شدۀ قوی‌تری نسبت به گروه دیگر داشتند. نتیجه‌گیری: با توجه به نقش تأثیرگذار نگرش‌ها و باورهای هنجاری در تعیین رفتار رانندگان، طراحی برنامه‌های مداخله‌ای در تقویت نگرش‌های مثبت نسبت به رعایت ایمنی ترافیکی، از اهمیت زیادی برخوردار است.