نقش و کارکردهای امنیتی – انتظامی کمیته‏ها و نهادهای انقلابی (مطالعه آخرین روزهای رژیم پهلوی و آغازین انقلاب اسلامی)

Abstract

نهادهای انقلابی و کمیته‏ها از اولین و مهم‏ترین اقدامات در تاریخ انقلاب اسلامی ایران بود که در راستای تامین امنیت و نظم امور جامعه انقلابی شکل گرفتند. نهادها و کمیته‏های انقلاب به صورت مردمی از دل نهضت اسلامی - انقلابی شکل گرفته و سازمان یافت. مردم به صورت خودجوش در مساجد و محله‏های مختلف شهری و روستایی کمیته را با محور قرار دادن، روحانیون یا افراد مورد اعتماد محلی شکل دادند. هدف اصلی کمیته در آخرین روزهای دودمان پهلوی ایجاد امنیت و استقرار نظم از یک سو و مبارزه با رژیم پهلوی و ضد انقلاب از سوی دیگر بود. سوال اساسی مقاله این است که مهم‏ترین اقدامات امنیتی – انتظامی در زمان رخداد انقلاب چه بود و نظم و امنیت جامعه انقلابی با چه مکانیسم‏هایی تامین می‏شد؟ به نظر می‏رسد کمیته و نهادهای جدید برآمده از انقلاب نقش سامان‏دهی امور و کاردکرد انتظامی و امنیتی داشتند. در آن دوره تاریخی به دلیل فقدان آمادگی لازم نهادهای انتظامی، ازهم گسیختگی شهربانی و ژاندارمری و عدم اعتماد مردم؛ نظم و امنیت به خوبی برقرار نمی‏شد. در نتیجه نیاز به نهادها و کمیته برای استقرار نظم و امنیت ضرورت داشت. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، از نوع کیفی و مبتنی بر منابع تاریخی این موضوع را بررسی کرده است. یافته‏های تحقیق بیانگر آن است که نظم و امنیت در جامعه پیش و پسا انقلابی تا تاسیس نهاد انتظامی رسمی، مردمی بود.