چالش‌ها و موانع پرداخت مواجب قشون و تأثیر آن بر امنیت ولایت کرمانشاهان در دوره قاجار

Abstract

از دوره صفویه کرمانشاهان یکی از نواحی سرحدی ایران شمرده می‌شد و ازآنجاکه در مرز با عثمانی قرار داشت، به لحاظ امنیتی و اقتصادی برای دولت مرکزی از اهمیت زیادی برخوردار بود. ارکان دولت مرکزی تلاش داشتند اقداماتی را انجام دهند که همواره انتظام کرمانشاهان حفظ شود. بازیگران و نقش‌آفرینان اصلی این ولایت، با فراز و فرودهایی تا قبل از شکل‌گیری دولت مدرن، ایلات و عشایر بودند. نیروی نظامی این ولایت نیز منحصراً وابسته به ایلات بود و کارآمدی این نیرو تلاش مضاعفی را می‌طلبید. یکی از عوامل اصلی کارآمدی و انتظام قشون و نیروی نظامی در ادوار تاریخی، پرداخت به‌موقع و منظم مواجب آن‌ها بود. ازآنجاکه بخش زیادی از سپاهیان ایران از ایلات و عشایر بودند، در شرایط ثبات، تأخیر در پرداخت مواجب چندان چالشی برای حکومت مرکزی و ایالتی ایجاد نمی‌کرد، زیرا روسای فوج‌های نظامی همان روسای ایلات و طوایف بودند و ساختار اجتماعی ایلات اجازه اعتراض را به آن‌ها نمی‌داد، اما در دوره‌های بی‌ثباتی و شرایط ناپایدار سیاسی این موضوع به‌کلی صورت دیگری می‌یافت و تنها پرداخت منظم و به‌موقع مواجب، نیروهای نظامی را در دایره اطاعت نگه می‌داشت؛ بنابراین، مسئله این پژوهش چالش‌های پرداخت مواجب قشون کرمانشاهان و پیامدهای برآمده از آن است. روش پژوهش، تاریخی - تحلیلی است و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و درنهایت بر پایه یافته‌های حاصل از منابع و اسناد‌، استنتاج و تبیین شده است. نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر آن استکه اصول و قواعد منظم و یکسانی در پرداخت مواجب قشون وجود نداشت و نیز تفاوت معناداری بین مواجب افراد قشون و فرماندهان دیده می‌شد. باوجوداین ازآنجاکه فرماندهان همان حاکمان ایل بودند تعلیق و تأخیر و نپرداختن کامل مواجب در دوران‌ ثبات اجازه اعتراض به افراد قشون نمی‌داد، اما این امر در شرایط ناپایدار سیاسی به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌داد.